Fèchi Platé!

17 Feb, 2024

Mi a saka tempu pa e entrevista, pasobra mi sa ku e kabayero akí gusta papia i no ta laga bo bai fásil, una bes bo a disidí di papia ku ne. El a kambia su bario di Mundu Nobo pa Dominguito, kaminda ya e tin bastante aña ta biba, pero ketu bai e ta mesun orguyoso di su bario Mundu Nobo. Sintá patras den su kura di kas, nos a kòmbersá, filosofiá i papia di su tempu di oro, i kere mi, su tempu tabata i ta oro. Klaro ku e mester a rekordá momentunan di deporte tambe di su bario, i a papia di un partido di tènis memorabel, ku el a gana di Edsel Everts.
Mi ta papia di Ellsworth Ilfredo Secundo Regales. Kisas e nòmber ei no ta bisa bo nada, pero si mi bisa bo Fèchi Regales e ora ei si bo sa ta di ken mi ta papia. Banda di e nòmber aki, e tin diferente otro beinam: Tòt – Gangaskhan – Kleine i otro nòmbernan ku mi no ta kòrda.
Na edat di 78 aña, e ta un hòmber kontentu ku loke bida a brind’é i orguyoso di loke el a logra den bida. Gusta broma i gusta filosofiá. E ta yu di Antonio Evasio Regales i Edorita Reina Inees. Su tata ta yu di e konosido magnate di sine di Kòrsou, Alfredo Pellicer.

Antes, Kòrsou tabata un lugá ku masha hopi joyería. For di un lista di Kámara di Komèrsio mi a registrá 131 joyería, lugá di drecha prenda i oloshi. Mi ta menshoná un par di den pasado: Candelman Jewelers – Spritzer & Fuhrman – Weisinger – L.A van Eer – Joyería Mendoza – Hermanus Jewelers – Joyería Raghunath – Plateria Chimi-Chimi – Kywi –  Joyería Mendoza i Horlogemaker & Goudsmid H.K. Loth. Hopi di e negoshinan akí, tabata bende joya i oloshi i tambe tabata drecha joya. Poko di nan tabata diseñá joya. E trabou akí di traha joya ta trabou di un platé.

Platénan tabata perfekshoná nan mes den obranan di filingrana i tabata usa pa eseinan, entre otro, oro Arubiano. Papiando di platé, den Zaantjessteeg nos tabatin Djul Veeris, tabatin Sadi Centeno den Frederikstraat, Paul surnam den Colon, Fèchi Regales den Rifwaterstraat. L.A. van Eer den Hanchi Biento i Loth den Breedestraat pegá ku emisora CUROM.

Den Siglo 19!

For di e artíkulo “Goud- en zilversmeden op Curacao in de negentiende eeuw” skibí  pa Christel Monsanto den “De Archiefvriend” yüni 2011, Bijlage jaargang 17, nr 2, bo por saka afó ku tabatin moveshon di e fishi di platé, pero solamente sakando esaki for di archivo notarial, den kua tabatin informashon di oro i plata ku tabatin den diferente kas aki na Kòrsou. Tambe hèrmènt ku un platé tabata usa. Den siglo 19, e fishi di platé tabata un profeshon respetá. Tambe e artíkulo ta menshoná, ku tabata traspasá e konosementu di e fishi akí den famia, di tata pa yu.

Kisas ta bon pa sa, ku den Katoentuin, nos tin Kaya Pikaron i Kaya Antre, ku ta diseñonan di renchi di orea di filigrana, miéntras ku Kaya Guisano den e mesun bario, ta referí na un pida spiral di oro, ku nan tabata usa pa filigrana (danki na Lucille Berry-Haseth). E tempu ei nan tabata eksportá obranan di filigrana na kantidat grandi pa Colombia i Santo Domingo. Poko poko e tipo di industria akí a desaroyá su mes, den islanan den besindario tambe, poniendo ku pedidonan pa nos platénan a bira kada be mas skars.
Despues nos platénan no por a mantené nan mes, banda di un kompetensia gigantesko manera Spritzer & Fuhrman, ku mei mei di siglo 20 a establesé na Kòrsou. Ta algun platé a keda hasi e trabou akí. Na Fundashon Obra di Man tabatin un kurso, kaminda algun hende a siña prinsipionan di e fishi akí.(Lantèrnu jrg. 3, no 1-2 (Dec 1985), p.36)
Otro problema tabata, ku oro a bira demasiado karu pa asina e hendenan akí por a kumpra i sigui hasi nan trabou di platé.

Awor, un di nan ku a sobrebibí ta Fèchi Regales. El a sigui karga e nòmber di su tata, pasombra su tata tabata karga e nòmber di kariño di Fèchi ku despues a pasa pa e yu. E trabou el a siña di su tata i for di chikí e tabata traha den shòp di su tata. El a bai Mgr Niewindt College i despues a pasa pa gymnasium na Radulphus College. Na 1965 el a konfrontá un problema serio, ora ku vürwèrk a dal den su wowo i el a pèrdè un wowo. El a keda 9 luna sin bai skol i for di e momentu ei, el a dediká su mes kompletamente na e fishi di platé. I pa usa su mes palabranan: “Ku un wowo so mi tabata hasi tur e kosnan akí, kòrda ku mi ta tin tur dos wowo?”.

Mi tata a bisa mi semper: “Sòru pa bo ta tur dia mihó, traha duru i mehorá”. Den e trabou akí bo no por traha purá purá, bo mester tin hopi pasenshi. Traha un prenda na man ta eksigí hopi tempu, hopi pasenshi i klaro, ta muchu mas karu ku algu traha ku mashin. Fèchi a kuminsá traha den su shòp den Rifwaterstraat i despues el a move pa Dominguito.
Por ehèmpel trahando un obra di filingrana, bo ta traha ku diferente forma di basta tempu pasá: “grein” – “tomatiyo”- “platiyo”- “asiento”- “zigzag”i “gusaniyo”.  Un joya di filingrana bo ta traha, dor di kombiná e formanan akí ku otro. Fèchi a duna su obranan bunita nòmber tambe, p.e.: “Clarita – Morkooi – Curason di Korsouw – Cadena China – Cadena Payette – Nèshi di Troepial”.

Prince Imaging

1Prince Imaging. Prince Victor

Diferente Tarea

Fèchi ta asina orguyoso, ku den su bida el a haña diferente tarea, pa traha regalonan pa entre otro Reina Beatrix – Prens Claus – Reina Juliana – Presidente Carlos Andres Perez – Presidente Lusinchi – Reina Maxima i Rei Willem Alexander. Ta duele ku por ehèmpel pa su obra pa Reina Beatrix, a tarda pa eksponé e regalo pa pueblo por a atmirá i ora a hasi esaki, a eksponé su obra den Spritzer & Fuhrman. Dia 30 di òktober 1980 Reina Beatrix a haña su regalo trahá pa Fèchi Regales.

Problemanan

Na Final di nos kòmbersashon, Fèchi Regales ta bin bèk riba e problemanan ku el a topa den su kaminda i te ainda ta topa nan. Na promé lugá e preis di oro ku a subi barbaramente i pa manehá e oro bon, mester keinta esaki, pa kua e ta usa gasolin, pero gasolin ta di mal kalidat, ku ora usa esaki, e ta hasi oro pretu. E ora ei bo mester kuminsá di nobo.
E ta kumpra oro na Swissbank Verrein, i promé ku esaki tabata kumpra oro na Maduro & Curiels Bank i tambe na Venezuela i Guyana.

Apesar di tur kontratempu, Fèchi Regales ta stima su trabou i te ainda, ounke muchu ménos ku anteriormente e ta traha den su shòp. E ta stima su fishi i ta lamentá ku e fishi di asina tantu tempu lo bai pèrdí, pasobra no tin hende ta hasi e trabou aki mas, pasobra den e tempu moderno akí, no tin espasio pa e fishi aki mas. Su yu muhé, Daphne Davida  ta move den e ramo akí, pero no ku e konvikshon i regularidat ku e komo tata ta deseá.

35 Comments

  1. Emy S. Coelho

    Percy, danki pa e historia aki di sr. Fechi Regales.
    Mi a konose na Suffissantweg/ skina Garipitoweg, Opa Blomont ku tabata traha joyas di oro, na su kas e tabata tin su joyeria.
    Mi Mama tabata tin un bunita medayon i kadena i tambe renchi dede ku Opa Blomont a traha.
    Sr. Blomont, opa pa nos, p’esei mi no tin Opa su nòmber mes den mi sistema.

    P.s. Sigui komparti i informa nos ku bunita i balioso historia.

    Reply
  2. Scarlet Windster

    Mi opa Platé Luciël Andre van Eer, den feliz memoria, ku a kuminsa su karera na Spritzer & Fuhrman i despues a habri su propio negoshi den Concensiussteeg na Otrobanda. Negoshi ku a keda destrui 30 di Mei 1969. Despues hopi aña den Markstraat na Punda. Na fin de añanan 70 ela kumpra e edifisio Pietermaai 61 pa establesé su Joyeria ku te awe ta eksistí i ku awor ta na enkargo di su yu homber platé Earl van Eer.

    Reply
  3. Hélène

    Danki Percy pa kompartí otro historia balioso!!

    Reply
  4. Carla Balentien

    Dfto. Pancha tbt bin bende Fechi su obranan ku nos na LL, estilo di sam. Nos hopi a probecha di e oferta aki.
    Danki pa e info baliiso aki Purcey

    Reply
  5. Nilva Martina

    Percey un tremendo artikulo. Mi konose Fechi tata i yunan fei mi tienerjaren. Mi ruman muhe chiki a risibi na 1968 i nos tabata amiga ku Glenn i e sobra rumanan. Nan a regale un renchi orea ku tata Fechi a traha masha bunita mes. Desafortunadamente ladron sin eskrupulo a drenta horta tur kos i asina ela perde su renchi. Mi ta korda mi mama tabata bai semper serka un plate ariba na de Castro building. Su roepnaam tabata Brodu i su fam de Jongh. E tabata prosedente di Boneiru i biba na Fleur de Marie. Jammer ku pa diferente motibu e fishi ta muriendo asta na Hulanda.

    Reply
  6. Marie-Louise Sprock

    Hopi great kumi tambe a lanta kune na mundo nobo kumpra mangel den tienda di su mama !

    Reply
  7. ccijntjebitorina@gmail.com

    Sr. Fechi un plate ku hopi bon saber di su trabou i mi ta hopi gradisido na dje.
    Mi a bai diferente joyeria i plate pa drecha un medalion ku ta masha special pami. Tur a bisa mi ku nan no por drech’e. Sr. Fechi a wak e i bisa mi e ta drech’e.Tambe ku nunka mas lo mi no tin problema ku ne.
    Mi tin e medalion aki mas 48 anja na mi kurpa.
    Aparte di drecha mi medalion sr. Fechi a spikami na plaka chiki kuantu poder e medalion tin i hasta e la saka buki mustra mi.

    Den mi bida mi a topa 2 hende ku ora bo ta yega serka nan aparte di duna bo servisio nan ta KOMBERSA ku bo.Ta sr. Fechi i shon Vi Coco(qepd).

    Percy thanks pa aserka sr. Fechi

    Reply
  8. Richard Franken

    Mi a biba fen rifwaterstraat 4 kas abow semper Elsworth ta bisami e por traha tur kos ma e ta gusta drecha kos ku kibra tempu cen tur ta hunga un faktor master e ta si

    Reply
  9. Lea Merién-Jantji

    Sadi Centeno tbt traha serka Lang Platé ku Rufo den Frederikstraat. Awor aki bo ta hanja tur sorto ceradura pa e cadena di china. E original ta diseña pa Lang Platé den Frederikstraat

    Reply
    • Hebron Adoptie

      Otro tremendo artíkulo. Danki pa e rekuerdo. Fechi amigu di skol i di bario

      Reply
  10. Iris Martina-Koeyers

    Hopi…. great atrobe. Sigi bai bek, kompila i komparti ku bo lesadonan. Ta eduka nos i ns ta lesa ku smak. Masha danki.

    Reply
  11. Donny Cijntje

    Un historia ‘great’. Mi tin un renchi na kada ringvinger. Un ku Fechi a traha pa’mi, pagá ku mi prome salario; simpel, masif i pisá, ku ta sorprende hende ku mi a lag’e kai den nan man. E otro ta mi trouwring, yegando 40 aña na mi dede. Mi a skohe konsientemente pa Fechi traha nan, pa tabata sigurá di kalidat i un obra trahá ku bon espírtu.

    Reply
  12. Denice Bezemer

    Bontardi Percy,
    Awe mi tabata tin un enkuentro ku mi rumannan i aangetrouwde familie, durante di e enkuentro ei bo a manda mi e link di bo último blog.
    Ora mi a risibi’é mi a drei puntra na mesa, si tur hende ta les’é òf no, komo ku ta di mi sua so mi a yega di tende ku e ta gusta e stukken mashá.
    Kaba a bin resulta ku tur ta les’é i tur meskos ku mi ta warda e link drenta pa disfruta di nos pasado ku nostalgia. Un biaha mas masha danki pa komparti.

    Reply
    • Franco Curiel

      Fechí Regales, bon amigu ku mi ta admira inmenso. Den mi infansia mi tabata bai para kombersa ku Ellsworth den nos hanchi Rifwaterstraat ku hopi frekwensha. Hopi sabidoria mi a siña di dje. Pami semper e la keda un roll-model. Un homber di respetá. Ellworth ora mi bin Korsou pronto mi ta bin bishita bo atrobe. 👊🏾

      Reply
  13. Frederik.L.Belliot

    Hopi bon Pipo,mi mama deft a Trahan tur su prendanan serka fechi tata komo yu..Hopi bon rekuerdo.Komo amigo Nos a schop Hopi tera.

    Reply
  14. Orville Lourens

    Un bon blog.Un korekshon chikí:Nòmber di e skol ta:Mgr.Niewindt College i no Mgr.Nieuwindt College.

    Reply
    • percy.pinedo

      Masha danki mi ta koregí. Abo mester sa

      Reply
    • Mari Libinia

      Atrobe un tremendo trabou.

      Reply
  15. Vevica Thomasa

    Mi opa Angel Luijando tambe a traha hopi joya di filingrana.
    E tatin un winkel den Karantaine gebouw banda di Museo di Kòrsou, un den Centro Social Katholiko den penstraat pegá ku Kas di Pueblo di partido National. Tambe ela duna les di platé na Fundashon Obra di Man na skalo. Ela siña e yu homber mayó e tishi, Arthur Luijando ku tambe a traha i drecha hopi joyas pa hende. Awor aki mi tio no ta traha platé mas, pa motibu di salú. Entretantu e tin 80 aña.
    Mi a haña a artikulo aki hopi interesante.

    Reply
    • percy.pinedo

      Masha danki pa e informashon balioso

      Reply
  16. B Sendar-Vidal P.

    Hopi great Purcey danki pa komparti. Pabien Fèchi.

    Reply
  17. Christel Monsanto

    Danki pa menshona mi investigashon

    Reply
  18. Carlos Larmonie

    Otro tremendo edishon di nos historia Percy.Danki pa komparti ku nos.

    Reply
    • George Benjamin Curiel

      Danki pa komparti e informashon baliBenjamin oso aki.
      Lo ta interesante tambe un entrevista ku Fèchi mi Amigu tokante su filosofia uniko di bida.

      Reply
    • Ed Geerlings

      Tremendo pida di historia! Masha Danki.

      Reply
  19. Janine Persad Alvarez

    Danki pa e historia.
    Tata Fechi a traha nos renchi kasamentu na 1981, anto yu Fechi a grabé.

    Reply
    • percy.pinedo

      Duranre nos kòmbersashon, bosnan fam a kai

      Reply
  20. Charla Nieveld

    Hopi great ku bo a kompila tur e info balioso aki , lo ta great pa traha un buki ku gewoon e typo di historia aki di Korsou pa e no bai perdi….

    Reply
  21. Gonzalo

    Toterot ta keda un personaje uniko!!! Ami tin e plaser di a eksperensié for di hoben. Ku smak semper..i Percy.. Mi a disfruta e reportahe!!

    Reply
    • George Benjamin Curiel

      Danki pa kompartí e informashon balioso Benjamin.
      Lo ta interesante tambe un entrevista ku Fèchi mi Amigu tokante su filosofia uniko di bida.

      Reply
      • Tania

        Hesus Ganchi mi wela tabatin prenda traha door di Fèchi, ku despues di su fajesementu a pasa pami mama i mi ruman muher.

        Danki pa rebibá rekuerdo nan di Mundu Nobo, aunke mi tbta chiki.

        Reply
  22. Erwin Martis

    Danki pa e historia bunita aki Percy

    Reply
    • Magali Jacoba

      Super ORGUYOSO di nos hendenan di Otrobanda. Danki Percy

      Reply
      • Noris Doran

        The
        Tremendo!
        Aña pasá mi a duna Viola Ravenstein un título pa e festival di poesia, ku mi tambe a forma parti di dje.
        Esta, Antre, ekspreshon poétiko na Papiamentu
        Mi a tene kuenta ku tur e karakterístikanan di un antre: entre otro, e ta trahá di un material balioso, e ta altamente elaborá, úniko, èts.
        Awor bo ta fasilitá nos mas informashon.
        Masha danki, Percy.
        Mi ta interesá den un entrevista ku Fechi.

        Reply

Submit a Comment

Lo no publiká bo email. Áreanan rekerí tin e marka *

Komentario resien

  • Jean Chundro on “SOFT MELODY”!: “Defuntu sr.Mac Alberto tabata un “ brother “ pa ami. Den anja 70 Mac tabata sinta algun meter leu na…May 7, 16:19
  • Carlos Larmonie on “SOFT MELODY”!: “Asina tin mas personanan ku a lucha pa e ínhustisia sosial i laboral ku tabata i ta tumando luga ketu…May 5, 11:05
  • Natalie Samson on “SOFT MELODY”!: “Danki pa kompartí, esaki ta duna e lokual Percy a skirbi, un ttoke personal. Danki Percy.May 5, 07:59

Kategoria