5 Aug, 2023

Dia 8 di ougùstùs ta fecha natal di Dr. Elis Juliana i si e tabata na bida lo a kumpli 96 aña.i ku kooperashon di Sra. Lucille Haseth, mi ta publiká un bibliografia parsial di Elis Juliana.

ELIS JULIANA
Poeta, deklamadó, eskritor, kuentista, historiador, antropólogo, arkeólogo, eskultor, pintor, dokumentalista, etno-musikólogo, filósofo i folklorista.

ELIS JULIANA nasé na Kòrsou, dia 8 di ougùstùs di 1927, outodidakta, ta poeta, deklamadó, eskritor di prosa pa hende grandi i mucha, kontadó di kuenta, historiadó, antropólogo, arkeólogo, e ta eskultor, pintor, dokumentalista, etno-musikólogo, filósofo i folklorista. For di 1950 e tabata publiká ku regularidat den “Sabatina”, página èkstra di e diario La Prensa. Durante Segunda Guera Mundial (1940-1945) e tabata presentá na Roxy den espektákulo di empresarionan manera Romualdo Hanst, Mooy Galante i Pedro (Chu) Thielman. Na 1956 e ta presentá komo kontadó di chiste na e promé selebrashon di “Dia di Kòrsou” den Klup di “Jolly Fellows Society”. Direktamente despues e ta afiliá na e grupo di teatro “Mascarada” bou di direkshon di Eddy Pietersz-Heyliger. Aki ta kaminda e ta kuminsá ku deklamashon di su propio poemanan. Di “Mascarada” ta nase “Fundashon Pro Arte Escénico” i e ta skibi pa e grupo di teatro akí obranan ku nan ta presentá vários biaha: “Malditu Yalurs” i un skèch: “Pa un Amor”.
Na 1957 e ta presentá su One-Man-Show ku deklamashon di su propio poemanan den Teatro Roxy.
E ta publiká na 1956 “Flor di Datu” (poesia).
Na 1957 e ta partisipá huntu ku Alex (Èchi) Jesurun i Ornelio (Kees) Martina den un programa na radio Curom: “Palabra-Pensamentu-Poesía”, bou di direkshon di Hector A. Rosario. Despues ta sigui programanan di radio na Radio Hoyer i Radio Caribe, deklamashon na skol, klup, asosiashon, institushonnan i na okashonnan spesial, na Kòrsou, Aruba i Boneiru.
Na 1958 e ta publiká su balada “Canta Clara”, den un buki delegaritu.
Na 1959 e ta publiká un kolekshon di poesia “Dama di Anochi”, (17 suspiro den kietut di anochi, espesial pa dama) bou di e seudónimo Micha Rofalda. E ta usa nòmber di hende muhé, pa stimulá muhénan di Kòrsou pa nan skibi i publiká.
Na 1959 Boekhandel Salas ta editá nuebe di su poemanan for di “Flor di Datu” riba disko di 33 revolushon.
Na 1960 e tin na su enkargo e programa semanal na televishon bou di ouspisio di “Bureau Cultuur & Opvoeding”: “Nos tera”.
“Aventura di un Kriki kontá pa e mes” ta sali na 1960 ku kuenta tokante folklor di Kòrsou (Reedishon na 1989).
“Flor di Anglo”, kolekshon di poesia i skèch, ta mira lus na 1961 i “Maka Taka” e kuentanan ku e aña anterior tabata sali tur siman den La Prensa bou di e seudónimo Maka Taka, tambe e ta publiká na e mes aña.
Dia 27 di desèmber di 1962 durante un Festival Musikal, Elis a parti pa públiko den Parke Wilhelmina na Punda, “banderita” ku teksto original di e mes.
Den kuadro di interkambio kultural entre paisnan di Reino Hulandes, e ta duna konferensia tokante poesia na papiamentu, na Sürnam. (mira “De West” di djárason 16 di òktober di 1963.)
Di 1963 pa 1966 e tabatin semanalmente un programa pa hubentut na Televishon: “Mei ora chikí ku Elis Juliana”.
Na 1964 e ta publiká un kolekshon di verso pa mucha: “Dede Pikiña”.
Philips Antillana ta saka, riba disko di 45 revolushon, su poemanan for di “Flor di Anglo”.
Un kolekshon di prosa ku e tabata publiká den La Prensa: ”Wazo riba ròndu I”, ta sali na 1967 (Reedishon na 1993).
“Curaçaosche Pindas”, Volkskunde van Curaçao: hekserij, religie, sexologie, huwelijk, politiek; algun kuenta na hulandes, e ta publiká na 1969.
Sticusa ta publiká na Hulanda: “Echa Cuenta”, e kuentanan ku Elis a kompilá i registrá literalmente, manera nos hende grandinan a kont’é nan durante 1964 – 1969.
Na 1974 e ta duna durante seis luna, un biaha pa siman, 1 ora di lès di “Culturele Oriëntatie” na Akademia Pedagógiko.
Na 1975 ta sali “Minimono” gedichten van Elis Juliana, ku Paul Brenneker a kompilá.
Na 1976 e ta kuminsá ku un programa kultural di mei ora na Curom, i esaki ta dura te na 1979: “Sòpitu Kultural”.
Un seri di tres ku el a yama “Guia etnológiko” no. 1: Muzik di zumbi, no. 2: Kulto di morto, i no. 3 Wega, ta sali respektivamente na 1976, 1977 i 1978.
El ta publiká na 1977 su kolekshon di poesia: “Kolokolo di mi wea”.
Dos buki pa mucha ta mira lus na 1978: “Nilo riku riku” (Reedishon 1986) i “Verso pa mucha, no 1” (Reedishon, 1991).
Na 1978 su programa pa mucha na Curom yama “Mei ora chikí ku Ompi Elis”.
Na 1978 e ta duna 1 ora di lès di “Culturele Orientatie” na “Verpleegschool IFE”.
OPI I, ta kolekshon di poesia ku a sali durante 1978 den Amigoe di Curaçao, i esaki ta sali na buki na 1979. OPI, “Organisashon Planifikashon Independensia”.
Na aña 1980, OPI II ta sali. Na 1983, OPI III i na 1988 OPI IV.
“Wazo Riba Ròndu no. 2” e ta publiká na 1981.
Na 1986 “E martin di Kilín” buki pa mucha.
“Wazo Riba Ròndu no. 3” na 1988.
“Matrimonio i Parto”, kustumbernan di nos tera rònt di kasamentu i dunamentu di lus e ta publiká na 1988.
“Verso pa mucha, no. 2” ta sali na 1989.
Un kolekshon di “Palabra ku Ala” tradukshon, adaptashon i ilustrashon ta sali na 1992 bou di e título: “Pinda pa Kaminda”.
Na 1992 “Komedia pa mucha” ta mira lus.
Na 1993 “Un mushi di Haiku”. Haiku (di orígen hapones) ta un forma di poesia masha kòrtiku ku únikamente tres liña di respektivamente sinku, shete i sinku sílaba.
Huntu ku pader Paul Brenneker el a monta na Boneiru, na 1975, un museo folklóriko di ophetonan ku nan dos a kolekshoná durante hopi añaNa 1979 a inougurá den e piso mas abou di Museo di Kòrsou eksposishon di e kolekshon etnológiko Brenneker-Juliana.
Elis ta sirbi komunidat tambe dunando su kooperashon na vários komishon ku meta kultural. Ku frekuensia e ta tene konferensia tokante asuntunan folklóriko. I e ta generalmente dispuesto na asesorá hende ku seriamente ke konseho riba e aspektonan di kultura di kua e tin tantu eksperensia. El a partisipá na International Poetry Festival na Rotterdam na 1981 i na e mes aña tambe na Carifesta, Barbados.
E tabatin un kolekshon ekstenso di disko 78 riba kua tin muzik antiyano, un kolekshon grandi di tape ku ta kontené tópikonan masha variá ku tin di hasi ku e diferente aspektonan di literatura i folklor antiyano. Entre esakinan tin kopia di e kolekshon “Zikinzá”. E kolekshon original ta na Centraal Historisch Archief. E tin ademas hopi apunte, portrèt i dibuho tokante tópikonan antiano, banda di masha hopi artefakto di uso di tempu bieu.

Rekonosementu:

Pa su aporte na bida kultural di su país el a risibí vários distinshon:
1973 Premio Colá Debrot pa “Bellas Artes”.
1974 Plaka di mérito ku Jaycees Curaçao ta otorg’é.
1977 Premio Colá Debrot pa Literatura.
1978 Premio di Sticusa pa literatura.
1978 Plaka di mérito ku e organisashon di Kòrsou: “Mangusá Kultural” ta otorg’é.
1980 Distinshon di Kas Real Hulandes: ”Ridder in de Orde van Oranje Nassau”.
1981 Plaka di mérito pa e programa pa mucha di mas popular di Radio na Kòrsou.
1986 Premio Bienal Pierre Lauffer: Chapi di Plata.
1990 Franklin Benito i Loeki Nicolaas ta komponé “Su solo ta grandi”,un dokumental pa televishon, dediká na Elis Juliana.
1990 Un kabes di bròns (Nel van Lith) den Biblioteka Públiko na Kòrsou, inisiativa di Fundashon pa Portretamentu di Antianonan di Renombre.
1992 Huntu ku Pader Paul Brenneker, pa nan dedikashon na konservá folklor di nos komunidat, Premio di B’nai B’rith.
1994 Homenahe di Cifa, Curaçao International Festival of the Arts, den Centro Pro Arte, dia 6, 7 i 11 di sèptèmber i dia 11 di sèptèmber mainta ta inougurá: “Ekspo Juliana”, un bista riba obra di Elis Juliana, den Room Chobolobo na ITC.

Eksposishon di obra piktóriko i eskultóriko

For di aña 1965 te 1994 Elis Juliana por konta vários eksposishon di kuadro i eskultura tantu na Kòrsou komo na Hulanda, Guyana, Brazil, Aruba, Jamaica, República Dominicana, Barbados, i New York.

Arte piktóriko di Elis Juliana

Elis ta pintor di vários pinsel. E ta pinta akuarela, kuadro na oleo, krayòn, ku pèn ku enk, e ta ilustrá buki di su mes, i di otro outor, revista, kalènder, tarheta di Pasku, di invitashon, di boutiso, risibimentu, etc.; e ta diseñá logo, e ta ilustrá tambe buki di programa pa eventonan kultural i foyeto pa diferente instansia. E estilo ku a duna Elis fama internashonal ta esun di “puntiyismo”, ku ta un téknika di pinta punta-punta òf ku flèk-flèk, ku “kroontjes pen” i enk di Oost-Indië, usando un brel ku ta oumentá. Na 1971 el a kuminsá usa e téknika akí na su trabou, pa e ilustrá artefaktonan arkeológiko. Na prinsipio e puntanan, e liñanan i e flèknan ta mas diki pa duna forma i kontenido na un imágen. Segun tempu a bai pasando, esakinan a bin bira mas chikitu, mas fini i ku mas detaye tierno pa pinta realidat di su pueblo mas bibu ainda. Pa por mira tur detaye di su pinturanan na miniatura ku e mes ke katalogá komo “filosofia gráfiko”, mester di un vergrootglas.

Arte eskultóriko di Elis Juliana

Elis ta usa koral di laman o sea “piedra muhé”, ku ta mas suave, bròs, pues delikado, i e ta laga e koral mes inspir’é pa e duna forma na e imágennan di mas tierno.
Eksposishon di arte eskultóriko i arte piktóriko di obra di Elis Juliana:
Na 1965 eksposishon di obra eskultóriko trahá di koral di laman, den Cultureel Centrum na Scharloo, Kòrsou.
Na 1967 Curaçao Information Centre ta eksibí un 10 obra di koral na New York.
Na 1968 e ta partisipá den un eksposishon kolektivo na Hulanda: “Schilderen Onder de Antilliaanse Zon”, organisá pa Sticusa.
Na 1968 un eksposishon kolektivo di kuadro, den Centro Pro Arte, Kòrsou.
Na 1969 e ta partisipá ku dibuho den un eksposishon kolektivo na Hulanda.
Na 1972 eksposishon di obra eskultóriko di koral den Landhuis Bloemhof na Kòrsou.
Na 1972 eksposishon di dibuho ku pèn den Landhuis Bloemhof na Kòrsou.
Na 1972 eksposishon kolektivo ku dibuho na Carifesta, Guyana.
Na 1973 eksposishon kolektivo di dibuho na Bienal de Sao Paulo, Brazil.
Na 1976 eksposishon pintura miniatura, ku pèn, na Bureau voor Cultuur en Opvoeding, van Walbeeckplein, Kòrsou.
Na 1977 eksposishon pintura miniatura, ku pèn, na Cas di Cultura, Aruba.
Na 1977 eksposishon pintura miniatura, ku pèn, na National Gallery, Jamaica.
Na 1978 eksposishon pintura miniatura, ku pèn, na Sto. Domingo, Rep. Dominicana.
Na 1979 eksposishon pintura miniatura, ku pèn, den Cultureel Centrum Curaçao, na Emmastad, Kòrsou.
Na 1979 eksposishon pintura miniatura, ku pèn, den De Tempel, na Kòrsou.
Na 1980 eksposishon pintura miniatura, ku pèn, den Museum Rijswijk, na Hulanda.
Na 1981 eksposishon pintura miniatura ku pèn, na Carifesta, Barbados.
Na 1992 eksposishon di pintura na Landhuis Bloemhof, Kòrsou.
1Montahe di Ekspo Juliana 1994 organisá pa Cifa tabata na enkargo di: AAINA , Instituto di Arkeologia i Antropologia di Antiya Neerlandes Rosemarie Allen Biblioteka Públiko Kòrsou Emy Maduro Ruby Figaroa-Eckmeyer i May Henriquez-Alvarez Correa.Na 1994 Ekspo Juliana*, un bista riba obra di Elis Juliana atraves di tempu, organisá pa Cifa, Curaçao International Festival of the Arts, den Room Chobolobo na ITC, Kòrsou. Den e eksposishon akí ku tabata habrí di 11 te 18 di sèptèmber, tabatin un selekshon di 48 obra di pintura i eskultura i un muestra representativo di loke Elis a kolekshoná durante su bida riba tereno di arkeologia, antropologia i folklor.

 

 

13 Comments

  1. Norman Panneflek

    Hopi bunita presentá, danki pa publiká esaki. 🙏🏽👏🏼👏🏼👏🏼

    Reply
  2. Farley Lourens

    Hombre .. esta un kuríkulo

    Reply
    • percy.pinedo

      Impreshonante i segun mi ainda e no ta kompletu

      Reply
  3. Iris Martina-Koeyers

    Danki pa sigi rekorda ns Hendenan di hopi balor i aporte di ns historia. Ns mes tin un voise di 1957 di ns wela nase 1846 ku danki na e ku Pader Brenneker ku ns por a haña bek. Blessings

    Reply
    • percy.pinedo

      Danki na bo tambe pa ta aportá na mi blog. Sigui les!

      Reply
  4. Margaretha Julius

    Masha danki. Mi a sinja mas di nos Elis Juliana

    Reply
    • Ludwin Farrell

      Tremendo Biografia ,bn trabou Percy

      Reply
      • percy.pinedo

        Masha danki i spera bo ta sigui lesa mi blog

        Reply
  5. Frederik.L.Belliot

    Danki Pipo. Hopi interesante.

    Reply
    • percy.pinedo

      Fè danki i danki pa bo aporte semper!

      Reply

Submit a Comment

Lo no publiká bo email. Áreanan rekerí tin e marka *

Komentario resien

  • Carlos Larmonie on “SOFT MELODY”!: “Asina tin mas personanan ku a lucha pa e ínhustisia sosial i laboral ku tabata i ta tumando luga ketu…May 5, 11:05
  • Natalie Samson on “SOFT MELODY”!: “Danki pa kompartí, esaki ta duna e lokual Percy a skirbi, un ttoke personal. Danki Percy.May 5, 07:59
  • Ruben La Cruz on “SOFT MELODY”!: “AMi i mi señora a traha un video di Mac su bida. Di su hestoria i ken Mac ta. Ta…May 5, 05:05

Kategoria