19 Apr, 2025

Den kuadro di e akuerdo riba reforma konstitushonal di èks Antia Hulandes, a forma un union monetario di Kòrsou i Sint Maarten. For di 10 di `òktober 2010 esaki mester a tuma lugá, kaminda a stipulá ku e dos paisnan akí lo bai usa florin karibense na lugá di florin di Antia Hulandes (NAf.).

Na 1828 a instituí e promé banko akí na Kòrsou, ku nan a yama e tempu ei “E Banko” òf Banko di Gobièrnu di Kòrsou. Ta te 1907, kasi 100 aña despues a bin kambio den e situashon ei i e banko a haña nòmber: “De Curacaosche Bank”. Na yanüari 1962 Curacaosche Bank a kambia di nòmber i bira “Bank van de Nederlandse Antillen” (voorheen de Curacaosche bank). Na momento ku Aruba a sali for di konstelashon antiano, a kambia e nòmber ofisialmente i a laga e pida ku ta skirbí kursivo afó. Otro kambio tabata ku mester a bin un repartishon di bienes entre Aruba i Antia.

Banko Sentral di Antia tabata anteriormente den Fòrti, despues (1977) nan a muda bai den e edifisio di Hollandse Bank Unie (HBU), e edifisio kaminda miembronan di Staten ta sinta aktualmente i finalmente na 2002 Banko Sentral a move pa e mahestuoso edifisio na Scharloo.

For di 1827 bo por bisa tabatin e promé emishon di plaka di papel, ya ku promé ku institushon di e promé banko, tabatin plaka di papel di drùk kaba, ku nan a bin kuné for di Hulanda. Kier men ku ora “E Banko” a habri su porta na 1828, nan a sali ku biyete ku ta menshoná 1827 ariba. Tabatin biyete di 50 sèn, florin, 5 – 10-  25 – 50 i 100 florin. E biyetenan akí a dura te 1837.

Den nos historia di plaka di papel, e temporada di 1837 te 1855 a keda poko deskonosí, ya ku nos no tin nada nada di e tempu ei wardá ningun kaminda, ounke ku nos tin informashon kon nan tabata. Banko a drùk plaka di papel aki na Kòrsou na drukkerij  Muller & Neuman i a drùk papel di 5 – 10 – 25 i 50 florin. E plaka di papel ei a dura te 1855. Despues tabatin emishon na 1855 ku a dura te 1879, a sigui otro emishon di 1879 ku a dura te 1892, otro emishon na 1892 ku a dura te 1902. Mas den dékada 40, a kuminsá drùk biyetenan di 250 i 500 florin. Tabata na 1942 ku a disidí di drùk biyete di un dòlò (2,50) i tambe e konosido florin Sobrekama (aparentemente nan a haña ku e tabata parse un sprei pa kama.)

Na 1948, tempu ku a kuminsá papia di outonomia (statüt) ya kaba a kuminsá poko poko introdusí “Nederlandse Antillen” riba biyetenan. Finalmente e emishon di 1958 tabata e último emishon ku e nòmber di “De Curacaosche Bank”. Na 1962 e emishon tabata menshoná “de Bank van de Nederlandse Antillen”. Na 1967 a pidi fotógrafo Fred Fischer pa e saka diferente potrèt ku mester a usa riba e biyetenan. Di 1967 te 1986 e monumento na Nieuwe Haven a aparesé riba tur biyete.

Un Para a bula bai!

Na 1986 Aruba a skohe pa status aparte i su propio banko sentral. Esei a trese kuné ku mester a kambia diseño di nos plaka di papel i ta e tempu ei a diseñá nos biyete ku e konosido paranan ariba, ku nos a keda kuné te 21 di mart 2025.

Fuera di falsifikashon di biyete bo no a haña mashá komentario riba nos biyetenan, klaro solamente ku e último biyete ku e para ariba, nan tabata manera bula bai.

Moneda di ántes!

Ántes, hopi di nos monedanan tabatin nòmber di kariño. Ami no tin splikashon pa e nòmbernan. Nos promé monedanan ta di 1821, miéntras ku e promé monedanan hulandes a bira forma di pago legal na 1826. Un kos ku no a kambia tampoko atrabes di aña ta e konstante skarsedat di “plaka chikí” sèn largá. Ántes nos hendenan no tabata duna mashá interes pa biyete, pero sí na plaka di metal, moneda. Nos tabata konosé sèn grandi(un sèn) i sèn chikí (mitar sèn). Despues di un sèn nos ta haña un plaka, ku tabata dos sèn i mei. Sepelin (firkant) tabata nos dòsplaka. Nos depchi ta bin di “dubbeltje”, ria di real, dòlò di dòler, chilin di “shilling”florin di florin, sèn di “cent” i plaka di plata, etcetera. Karamba nos ta tin nòmber pa nos sèn lòs:  yotin kòrta – tres real – florin, heldu òf bubu pa un florin. Un yotin pa 50 sèn – kuater plaka pa un depchi ku ta 10 sèn. Patientje òf patin pa 2 florin. Ria pa 15 sèn. Dòria pa 30 sèn. Seis ria pa 90 sèn. Skapa depchi pa 5 sèn ku tabata nos stuiver firkant. Sobrekama pa un florin di papel. Un chilin pa 62 sèn i mei.  Un wow’i baka òf un dòlò tabata 2 florin ku 50 sèn. Di tur e nòmbernan akí, esun ku mas mi ta kòrda, ta e chilin ku mi mester a paga pa wak mi pelíkula mitar di shete na West-End.

 

13 Comments

  1. Carlos Larmonie

    Percy Felis Pasku di Resurekshon.Hopi informativo. Danki pa kompartì!

    Reply
  2. ojee

    Tremendo

    Reply
  3. Marvis MacDonald

    Hopi greit atrobe, Percy!!!
    Lástima ku nos no ta tende e nòmbernan ei mas. Danki pa bo trabou. Felis dianan di fiesta.

    Reply
  4. David Ariza

    Tog ta basta kambio a tuma luga.

    Reply
  5. Iris Martina-Koeyers

    Tremendo atrobe Percey. Bon trese dilanti i bon dokumenta. Sigi ku e bon trabow. Ns ta lesa ku smak i bo ta tene ns Kultura bibu. Danki i Felis dianan di Pasku di Resurekshon.

    Reply
  6. Donny Balentina

    Tremendo, ma siña hopi

    Reply
    • Marlen Pardo

      Tremendo. Aunke ku mi sa, mi ta gusta skucha. Dios bendishona bo i duna bo sabidoria I forsa pa sigui informa nos pueblo. Danki.

      Reply
  7. Ygmar Wiel

    Percy, en berdad e chilin tabata hopi importante. Ta precies lokual bo tabatin mester pa drenta West-End diadomingu atardi pa wak pelikula di cowboy (Roy Rogers, Gene Autry, etc.)

    Reply
  8. Lucky Ezechiëls

    Percy bon diasabra di Resurekshon. Danki pa bo splikashon di e Sobrekama i nos moneda nan. Mi ta haña jammer si, ku e nomber nan di kariño a bai perdí, nan lo a duna nos papiamento un chispa úniko…

    Reply
  9. Emy S. Coelho

    Interesante un buaga mas. Danki Percy.

    Reply
  10. Loretta Fraai

    Bon dia Percy
    Lo ta bon pa bo traha un sita ku gerensia di Maduro Holding pa bo por tura un bista den Boardroom. Si e tey ahinda mester tin un kompilashon di plaka di papel ku Maduro & Sons tbt laga print pa husa den trafikashon di negoshi. Si mi no ta robes ta djey a kuminsá ku banko Maduro. Jammer ku Henry vd Kwast no tey mas pa kontabo e historia korekto.

    Reply
  11. Guus de Sain

    Fantastico

    Reply
    • Richard Franken

      Percy felis dianan di fiesta nos tabata husa fuerte pa dos sinkuenta i mei fuerte pa un bintisinku pelikula 7or i 9or na west end tabata kosta mei fuerte

      Reply

Submit a Comment

Lo no publiká bo email. Áreanan rekerí tin e marka *

Komentario resien

  • Tilly Pikerie on Mi Amigu Makamba!: “Tremendo. Bon skirbiMay 17, 20:24
  • Lutty van den Berg on Mi Amigu Makamba!: “Percy, rason! Ami tambe a lesa hopi dokumentashon di Afrika, i Sur Amérika. Makamba riba e pais Burumbi ta nifiká…May 17, 19:52
  • Rudsel van Lamoen on Mi Amigu Makamba!: “M’a siña serka mi tata, ku su tata (pues, mi tawela) ta makamba. Si mi tata semper por a referì…May 17, 17:12

Kategoria