Morto di un, ta Bida di otro!

27 Jun, 2022

José Ricardo Silié un Boneriano a bin biba Kòrsou i forma su famia. Den boka di pueblo e tabata kariñosamente yamá Shon Kai i tabata doño di Agensia Funeraria Del Pueblo, situá den Roodeweg 54, i e ta ‘tin su karpinteria trahá di zim den Kura di Shon Fil, kaminda e tabata traha kaha di morto i ei mes e ta tin un seter, esta seguro di entiero. E tabata forlestu tambe. Su úniko yu, José A. Silié a tuma trabounan over despues.

Konfrontashon ku morto semper ta trese preguntanan fundamental. Ora morto kai, esaki ta un fin na nos bida terenal ? Morto ta fin di nos “ser”? Tin mas forma di “ser” despues di morto? Tin algu mas despues di morto? Ta preguntanan ku atraves di siglo nos a keda buska kontesta riba nan.

E inseguridat akí di nos suerte despues di bida a trese un preokupashon kon nos ta dil ku morto, ku nos defuntu, i kon ta dil ku entiero. Esaki mester sosodé di un forma korekto, segun reglanan/ritualnan preskribí, p’asina e defuntu haña pas eterno.

Saliendo for di e pensamentu akí, nos a mira ku den diferente kultura, hendenan ta bin huntu den grupo, sosiedat, p’asina garantisá un entiero digno pa su doño i ta un fenómeno ku ta bai hopi tempu bèk. Den Karibe tambe nos ta haña e fenómeno akí i masha interesante pa deskubrí, ku e sosiedat di entiero akí, bo ta haña kasi eksklusivamente serka e pueblo pober di koló.

Na Kòrsou nos konosé e fenómeno seter (palabra seter ta bin segun algun eksperto di deformashon di e palabra “voorzitter”), sosiedat di entiero, di kua e promé ku a keda fundá dia 1 di desèmber 1813 i ta karga e nòmber di “De Eensgezindheid”. Ta un sosiedat di Protestant Reformá. Esaki tabata un organisashon masha bon mes reglá i asta ta papia ku e seter akí tabata mas ku un seter, pero tambe un organisashon ku ta kombibí ku su miembro i si pa un tempu largu bo no paga kontribushon ta saka bo for di organisashon. Seter tabata un skol pa disiplina.

Den siudat no ta papia masha di seter, pero mas di sosiedat i e nòmbernan tabata mas na Spañó tambe; algun nòmber konosí tabata: “La Piadosa”, “La Auxiliadora” “El Fondo de los Pobres i tambe diferente di nan, sigur esnan Katóliko ta karga nòmber di santu, manera entre otro: Santa Ana, Salvadora, San José, San Dominico, Sta. Rosa de Lima i Santa Lucia.

Diferente bario ta tin òf tin un òf mas seter i diferente hende ta miembro di un òf mas seter. Wèspen por ehèmpel ta tin tres seter.
Seter tin komo tarea, pa sòru pa su miembro ku ta kumpli ku su pago di kontribushon, haña un entiero digno. Ora tin morto den famia, nan ta risibí 300 florin i ademas nan ta haña durante ocho dia stul, pero esakinan bo mes mester bin buska i bo mes mester hiba nan nèchi bèk tambe. Ademas ta tin seter ku ta laga hasi misa dos biaha pa aña pa defuntu. Ku morto di un miembro nan ta hisa bandera halvestòk” na sede di e seter. Bo tin mester di e sèn di seter, ya ku ta bin tur sorto di gastu ora morto kai: paña di luto, forlestu, yabi di santana, waha di morto, krus riba graf i no lubidá, ku ora entiero kaba, mester bin kas ainda pa “laba man”.

Den pasado e sosiedatnan akí ta manda nan statuto pa gobernador, i nan ta risibí aprobashon despues. Ta te 2004 a bin e obligashon pa registrá e sosiedat den Registro Komersial, p’asina kumpli ku e “Compliance” na banko. Awe den 2022, nos tin diferente seter ku ketu bai ta aktivo i ku ta buska mas miembro.

Den fail (sosiedat di entiero) di Archivo Nashonal mi a haña sigur 94 Sosiedat di Entiero, for di 1813. Ounke ku despues El Tributo a funda “Fundashon Entiero na Kuota” i despues otro funerarionan a sigui i tambe Fundashon Onderlinge Hulp ku a yega na 1986, tur ku un sorto di tarea manera seter, tòg e seter tradishonal ta eksistí te dia djawe. Nos tin sigur 11 seter ku ta registrá den Registro di Komersio i ku ta aktivo.

“Kaha di Morto” (for di Kòkchi di Prenda di Ilse Winkel Risseeuw) p.34
“Un kaha di palu
Djis un tiki vèrnisá
ta simbolisá simplesa
manera nos a bini
asina nos ta bai
mes simpel ta
p’esun k’a keda?
un mundu di rekuerdo
e mester laga bai”.

6 Comments

  1. RUBEN S SCOOP

    Hopi bon Info. Danki

    Reply
  2. Erwin Sophia juli 2, 2022

    Interessante pa lesa. E montante di 300 florin a subi y bira hopi mas tantu. Interesante pa lesa.

    Reply
  3. Hubert Rog

    Danki Percy, interesante.
    Huub.

    Reply
  4. Hubert Pop

    Realidad di bida bajendo hopi anja atras
    Danki pa komparti

    Reply
  5. Lucille t

    Algu interesante masha danki. E proseso bin bai, ta kwesti di duna tempu pe mengua, bai e lo no bai fasil. Nogmaals danki Percy

    Reply
  6. Frederik.l.Bellio

    Hopi bon,e ta edukativo bo pueblo mester sa su historia.Ami a sinja sigur,hopi bon informashon.Well done Pippo.

    Reply

Submit a Comment

Lo no publiká bo email. Áreanan rekerí tin e marka *

Kategoria