E shap dilanti Santana.

15 Feb, 2022

(Tradusí (liber i adaptá) for di Ñapa, 6 di Sèptèmber 2006,  skirbí pa Segov. Di loke mi por a komprondé, Segov ta seudónimo pa Voges, ku ta ligá ku e korant Amigoe)

Kanando den e pida Otrobanda, kaminda Colon i e santana Katóliko ta, mi ta realisá ku e pida Kòrsou akí ta forma un parti importante di e “petite histoire” di nos isla.

E santana ku tur probabilidat a kuminsá fungi komo tal na aña 1852 i ta’atin un porta di heru masha bunita, ku dos kabes di karpachi trahá den dje. E hubentut, riba kaminda pa kas despues di skol, ta pasa na e porta i nan ta hinka nan dede den e burakunan di wowo di e kabes i gritando nan ta sali na kareda. Na man robes di santana ta’atin e sitio “Daklos”, un edifisio di piedra patras i na tur dos banda kompletamente será i parti dilanti habrí.  Anochi e lugá akí ta yen yen di hende, ku no ta’atin kas, òf hendenan di Bándabou ku  tin di lanta tempran bai bende nan komestibel na plasa. Nan ta drumi riba karton. Semper bo ta’atin e inklinashon di kana un tiki mas lihé ora bo ta pasa eidilanti, i sigur den oranan di mardugá i ora bo ta bai misa di ourora na Misa di San Mateo. E nòmber ‘Misa di San Mateo’ ta un kuriosidat, pasó pa tur hende e misa yama Misa di Santa famia. Semper nos ta’atin i te ainda tin e kustumber di yama e misa na e nòmber di e bario, p’esei te ainda nos ta papia di Misa di Bonam, Misa di Santa Maria, Misa di Santa Rosa, etc. Misa di Santa famia ta den e bario San Mateo.

Ban bèk Roodeweg. Banda di “Daklos” ta’atin un palu di indju ku un tronkon gordo. E palu ei a lèn di banda, pero milagrosamente el a keda i krese skeins. Segun historia oral ta konta, Monseñor Nieuwindt a duna lès di katisashi bou di e palu akí, na yunan di katibu di den Otrobanda.
E otro banda di kaya ta’atin lanthùis Colon, habitá pa famia Brusse. Colon tabata un meskla di kas chikí di pieda trahá na kareda banda di otro. Nan ta algu paresido na  e kasnan di Savonet. Aki hende pober a biba, sin ningun sorto di fasilidat sanitario.  Ta’atin hopi pleitu i pelea aki, i te dia djawe, ora ku algu sosodé i tin motibu pa pleitu òf pelea ta papia di ‘Colon a kima!’

Entre Colon i e kèrkòf (santana Protestant) na man drechi, ta’atin un kaminda di tera for di Roodeweg, direkshon di Ref. Na final di e kaminda akí, ta’tin ántes Monte Kristu. Un lugá pa hende loko. Nan a traha e edifisio akí, despues ku na 1877 orkan Tecla a destruí e original Monte Kristu riba Ref. Despues ku a konstruí ‘Rustoord’ ku mas lat a bira Capriles Kliniek (Klínika Capriles), a kambia destinashon di Monte Kristu na e sitio akí i hasi esaki un skol di fishi.

Na skina di e hanchi akí i e kaminda pa e skol di fishi ta’atin un shap.  Un tal Faessel tabata doño di e shap akí. E shap akí tabata yama ‘Over the Top’. Niun hende no por a splika mi e orígen di e nòmber ei. Den e tempu ei, kasi no ta’atin fasilidat sanitario. Pa kumpli ku nesesidatnan humano, e lugá a hasi uso di un labizjan. Na ulandes e yama ‘mandfles’ na ingles ‘demi john’ i na franses ‘dame jean’ i ta suponé ku t’asina e nòmber labizjan a nase. E bòter ta’atin un makutu rònt di dje i ta’atin un trèktu na e boka. Esaki hòmbernan ta usa ora nan ta’atin di uriná. Despues di un kantidat di dia, un persona ku nan ta paga, ta bai hasi e labizjan aki bashí den laman di Ref, esta si e por a kana yega Ref.
‘Over the Top’ ta masha konosí i ta’atin un funshon masha sentral ku e dos santananan, ya ku ta kustumber, ku despues di entiero ta bai laba man eiden. Ta djei e siguiente kuenta akí a nase.

Dos amigu ta sinta bebe serbes den ‘Over The Top’ i nan ta konta otro kuenta di indjan i ta broma otro kiko nan por i kiko nan tin. Asina a sosodé ku esun a bisa e otro: ‘Bo no ta tribi bai 12or di anochi den santana i bati un klabu den un di e grafnan eiden.’ ‘Kon bo kier men’, e otro a kontestá: ‘Kon bo ke men ku mi no ta tribi …, awe nochi palu palu 12or mi ta laga bo sa kiko ta brio i ningun di e spiritunan di den santana lo no por stroba mi di hasi esei. A bira basta lat i pa kumpli ku e apuesto, nan a lanta ta zeilu un tiki, paga nan debe i bisti nan bachi. Den e tempu ei, kasi tur ámtenar ta bisti un flus di dril.  Esaki ta masha kumbiniente, pasó ningun hende no sa kuantu flus bo tin. Esun amigu a kompañá e otro te na porta di santana i a parse ku e dos kabes di karpachinan a mustra mas makabro ku nunka. Tiki tiki, e kurashi a kuminsá disparsé, pero apesar di e anochi sukú, e amigu a kana bai te meimei di santana i klaba un klabu, ku un martin ku e ta’atin huntu kuné, den e promé graf ku el a topa. El a bira i kier a laga kai mas lihé posibel, ora el a sinti algu òf un hende ta hala su bachi. Aki desaster a dal aden i el a haña un atake di kurason ku a pone fin na un bida ku tabata basta prometedor.
E amigu no a keda warda resultado di e apuesto, el a bai kas purá. Siguiente dia, despues di a risibí notifikashon di un hende pèrdí, polis a bai wak den santana i a haña e amigu. El a klaba su bachi pega na un graf.

3 Comments

  1. Hubert Pop

    Mi no por stop lesa anochi ,un silencio i trankilidad .

    Reply
  2. Marcia

    Mi a haña sá hopi kos den e artikulo ku mi no tabata sá. Nos a biba basta tempu dilanti e santana na Roodeweg i nos wela tabata biba na skina den un kas grandi shinishi. Einan nos a mira e tempu ei La Reina pasa den su gouden koets. Colon tabata keda patras di nos kas. E shon ku tabata biba na rand di Colon den un kas manera landhuis nan tabata jamé Shon Arei.
    Hopi interesante e artikulo.

    Reply
  3. Godfried Adem

    Un masha bunita rekuerdo di nos Otrabanda. Mi mes lanta i aiinda e dakloosheid tbt drumi einan.
    Percy Danki

    Reply

Submit a Comment

Lo no publiká bo email. Áreanan rekerí tin e marka *

Kategoria