For di Otrobanda pa Mundu: Bida di Luis Daal

13 Sep, 2025

Mi a skirbi Luis Daal su historia, hasiendo uso di curriculum di Luis Henrique Plácido Daal kompilá pa Lucile Berry-Haseth(novèmber 2006) i informashon ku mi a logra haña na Biblioteka Mongui Maduro, kaminda biuda di Luis Daal, Rosemarie, a entregá herensia di Luis Daal.

Luis Henrique Plácido Daal a nase na Kòrsou, 5 di òktober,1919.E tabata periodista for di aña 1936. E tabata ademas: eskritor, poeta, lingwista, traduktor i luchadó inkansabel pa rekonosementu di su lenga materno papiamentu.
Daal a skibi krónika riba deporte,krónika lokal,reseña i artíkulo riba tereno kultural i artíkulo di fondo. E tabata redaktor di ‘La Prensa Deportivo’ i di ‘Sportkoerier’, miéntras na 1942 el a kuminsá ku e promé komentario deportivo tur siman na Curom, emisora lokal. E tabata redaktor hefe di La Prensa, representante di ‘United Press’ na Kòrsou, i direktor di ‘Tipografía Eléctrica’. Di 1939 pa 1942, Luis Daal a sirbi komo komandante den Krus Kòrá. El a kuminsá traha na Firma Troost, i na 1946 e tabata traha na S.E.L. Maduro & Sons.

Na aña 1950 Daal a bandoná Kòrsou bai biba na Spaña. Aya el a traha i studia filologia, filosofia i historia di arte na Universidat di Madrid. Na Madrid el a traha komo periodista i el a studia na Skol di Periodismo di 1950 pa 1951. Na 1953 Daal a bira traduktor-intérprete huramentá.Na 1954 el a pasa ku éksito su eksámen di Spañó M.O. na Hulanda. Na 1958 el a pasa ku éksito su eksámen doktoral den filologia romano na Universidat di Madrid.

Durante un bishita un poko mas largu na Kòrsou, Luis Daal a enkabesá un komishon ku a studia posibilidat di un ortografia di transishon pa papiamentu te ora ku Gobièrnu Sentral fiha unu ofisial i obligatorio. Na 1961 e trabou a duna komo resultado e rapòrt: ‘Fo’i hopi un so’, di 72 página. Den e komishon tabatin eksperto den idioma manera Pierre Lauffer, Guillermo Rosario, Antoine Maduro, Enrique Goilo i Tuyuchi, na tur 33 persona, inkluyendo dos di Aruba.

Na 1962 Daal a haña lektorado di filologia neerlandes i historia di kultura neerlandes, na Universidat di Madrid.

Na 1968 Daal a bai biba na Hulanda ku su esposa Rosemarie i nan dos yu hòmber Philipp i Roald; aya el a okupá e puesto di koordinadó na ‘Centraal Bureau Curaçaosche Beursalen’.

Na 1975 Gobièrnu di Antia Hulandes a nombra Daal hefe di ‘Afdeling Kulturele Zaken’ na Kabinèt di Minister Plenipotensiario na Den Haag. Su enkargo spesífiko: ‘Het uitdragen van de Antilliaanse kultuur’, i ta loke el a hasi semper den e sentido mas amplio di palabra i tur kaminda ku tabata por el a enfoká i enfatisá ‘papiamentu’, nos promé poseshon kultural. Entre otro el a organisá selebrashon di dia di Kòrsou na Hulanda, instituí kurso di papiamentu na Kabinèt pa prinsipiante i pa interesadonan na nivel avansá. El a dediká tempu na i el a apoyá i guia antianonan ku ta skirbi tesina riba diferente tópiko semper relashoná sosial- i kulturalmente ku uso di papiamentu.
Den transmishonnan di gobièrnu via medionan di komunikashon o via kualke publikashon relevante el a duna informashon korekto riba desaroyo di papiamentu.

Su trabou den kurso di henter su bida a hasié meresedó di vários distinshon.
Banda di loke el a publiká den revista, korant o buki, Luis Daal tin un produkshon supstansial i riku na obra literario i lingwístiko.
Na innumerabel okashon Daal a tene konferensia rònt Hulanda i den e programa semanal ’Tambú’ di djadumingu mèrdia 12 or òf via otro medio el a enfoká riba ‘papiamentu su problema i posibilidatnan’ i el a duna ademas krítika fundá riba papiamentu.
Semper Daal a boga pa gobièrnu antiano funda un kas editorial pa promové papiamentu via publikashonnan responsabel.

Na Hulanda, for di 1968 i durante su bishitanan na Antia, Daal a asesorá poeta- i eskritornan antiano, meskos tambe studiantenan ku ta buska orígen di palabra papiamentu òf ku ke tuma konseho pa traha nan tesina riba temanan sosial, kultural o lingwístiko.

Su obra total ta forma material di referensia di balor komo base pa estudio di papiamentu.
Na 1973 Spaña a otorg’é ‘Cruz de Caballero de la orden de Isabel La Católica’.
Na 1980 Daal a risibí di Hulanda kondekorashon di ‘Ridder in de orde van Oranje Nassau’.
Bèlgika a entreg’é na 1982: ‘Ridderkruis in de Kroonorde’ i na novèmber di e mes aña Venezuela a distinguié ku ‘Comendador en la orden de Andrés Bello’.
Dia 22 di ougùstùs di 1984 Fundashon Pierre Lauffer a entreg’é Premio Bienal Pierre Lauffer i na 1997 (póstumo) el a risibí Tapushi Heraclio Henriquez.

Luis Daal a fayesé repentinamente na Den Haag, Hulanda, dia 15 di aprel 1997, na edat di 77 aña. El a laga un gran legado literario atras i ku algun obra ku e no a publiká. Di e obranan akí, pronto nos lo kuminsá ku reeditá e obra “Marcelino Pan y Vino” den e vershon di papiamentu skirbi fonológikamente.

Su obranan: 1951 Palabras íntimas (Viajar y escribir), Spaña;1952 – Estampas Españolas (Viajar y escribir), Spaña; 1963 – Kosecha di maloa (kolekshon di poesia), Kòrsou; 1970 – Biografia di Carlos Manuel Piar; 1971 – Ku awa na wowo (kolekshon di poesia), Kòrsou; 1975- Sinfonía di speransa (kolekshon di poesia), Kòrsou; 1976 – Na ora oradu/Te juister stondé (tradukshon di Fred de Haas), (antologia), Hulanda; 1988- Antilliaans verhaal: geschiedenis van Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, St. Eustatius en St. Maarten (huntu ku Ted Schouten), Hulanda; 1995 – Plenitut… un soño su spiritu (kolekshon di poesia), Kòrsou; Terra, Awa y bjentu (trilogia); Lorna, mi yu ku mi (un di e obranan radionovela, ku el a skirbí 13 edishon ku Curom a transmití i den kua entre otro Lucille Berry-Haseth i Rina Penso a aktua).

 

5 Comments

  1. Tilly Pikerie

    Luis Daal ta un ejèmpel pa tur ku ke skibi, pa tur ku ke luchá pa kousa ku hopi hende ta konsiderá “chikí”, pero ku den realidat ta nos identidad.

    Un komentario final: e biógrafia aki ta laga sierto mensahe kla: si nos no ta kere den nos mes, si nos no ta trese nos lenga den e nivel ku e meresé, otro hende no lo hasi pa nos. Luis Daal a kere, i e legado ta pone nos na obligashon pa sigui e kaminda ku el a habrí.

    Reply
  2. Lucky Ezechiëls

    Luis Daal tbt un YDK van alle markten thuis; asina mi tin un chèns mi ta bai lesa algu ku e a skirbi. Danki pa a ilumina nos mente atrobe!

    Reply
  3. Lucky Ezechiëls

    Luis Daal tbt un YDK van alle markten thuis; asina mi tin un chèns mi ta bai lesa algu ku e a skirbi. Danki pa a ilumina nos mente atrobe!

    Reply
  4. Carlos Larmonie

    Sumamente impreshonante i interesante informashon Percy!!

    Reply
  5. Reginald Victor Römer

    Bon tardi Percy, un biaha mas un tremendo relato! Don Luis Daal un gran maestro i un fuente inagotabel di nos Dushi Papiamentu!👍🏽🙅🏽‍♂️

    Reply

Leave a Reply to Reginald Victor Römer Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Komentario resien

Kategoria