Ami a bai skol básiko i den kurá di skol bo mester a papia hulandes i si fraternan haña bo ta papia papiamentu bo tabata haña kastigu di para na e muraya blou di skol i bo mester a skirbi strafwèrk, mi no sa kuantu biaha ku bo no mag papiamentu. Despues na skol sekundario ya e parti aki a pasa pa olvido i mi mester a konsentrá riba mi èksamen, kaminda mi a haña ingles, franses, spañó i hulandes i mi mester a konsentrá riba Shakespeare, Jules Verne, Palabras, All in One, Pablo Neruda, Federico Garcia Lorca i Jean Paul Sartre i no tabatin ni un pida espasio pa mi idioma papiamentu. A sigui mi biahe pa Hulanda, kaminda papiamentu tabata mi idioma pa komuniká ku mi amigunan di Aruba, Boneiru i Kòrsou.
Papiamentu.
Bèk na Kòrsou, porfin mi interes pa mi idioma papiamentu a kuminsá biba, danki na entre otro Joyceline Clemencia, Richard Hooi i spesialmente Enrique Muller, ku tabatin programa na Radio Z-86 i pa motibu ku tabata den mi ora ku mi tabata traha na radio, tabata skucha su programa pasa i despues tabata sigui skucha mi programanan i tabatin kritiká pisá riba mi uso di papiamentu. Kasi tur siman mi tabata haña lès di Enrique, kiko tabata bon i kiko tabata robes den mi uso di papiamentu. Mi tabata disfrutá di Enrique Muller su remarkenan i tabata nota adelanto den mi uso di papiamentu. T’asina mi interes pa mi idioma papiamentu a bai kresiendo i mi a kuminsá lesa diferente buki di outornan kurasoleño.
Mi a konosé Elis Juliana tempu e tabata biba den Mundu Nobo i mi tabata bishitá Elis den su tayer i tabata interkambiá kuné, tokante su obranan, su ideanan i mi ta enkantá ku Elis su obranan. Huntu ku Lucille Berry-Haseth i Maria Diwan, nos a presentá un speshal na okashon di Elis su di 75 aniversario. I despues di esei, mi tabatin Elis su obranan na múltiple okashon den mi programanan.
Mas lat mi a interesá den obranan di Guillermo Rosario, pa motibu ku mi tabatin un simpatia enorme pa e perseveransia di e hòmber akí, ku no tabata entregá, ounke kuantu gòlpi el haña. Mas lat mi a sigui lesa obranan di Luis Daal i finalmente mi konsentrashon tabata riba Pierre Lauffer. E loke ku mi a gusta asina tantu di Pierre ta, Pierre su amor pa su isla Kòrsou. Lesando e artíkulo di Lucille Berry – Haseth: Kada palabra na su santu lugá, publiká den Kristòf jrg. XIII no. 4, mi no por ta mas di akuerdo kuné.
“Pierre tabata enkantá ku beyesa di su isla. E tabata asina fasiná tambe ku papiamentu, ku e tabata ke pa loke e skibi i publiká sirbi pa enrikesé e idioma ku palabra i estilo. Mayoria di su obranan ta kana, kore o balia ku e naturalidat ku kua un gran kompositor ta skirbi sekuensia di su notnan. Kada palabra na su santu lugá. Pierre a probechá – tantu den poesia komo den prosa – e ritmo, melodia i kadans típiko di papiamentu. E palabranan poko komun ku nos ta topa serka dje ta pa konservá rikesa outéntiko di vokabulario di nos lenga.”
“Pierre tabatin e don di deskribí situashon di tal forma – den su komposishonnan musikal tambe – ku ta manera ta un pelíkula bo ta mira. Ora bo tende o lesa Pierre, sin ku bo ke bo ta hañabo ta pensa ‘ta e so por bisa tal kos di e manera ei’. E ta mustrabo kon zjeitoso papiamentu ta. Kon hende por konta algu, pone otro sea sonreí o grita hari. E ta trese di forma kla, hopi biaha chistoso e berdadero karakter di e personahenan ku e ta pinta. E ta pinta di forma nostálgiko tambe esenanan ku ta hibabo den tal o kual ambiente i, maske kon sensual un tema ta, e outor akí ta keda respetuoso.
Ata algun deskripshon di Pierre ku mi a gusta mashá: Den un pulchi pa dia: Pierre ta deskribí un freimentu: “den esei m’a bira kara, mira un pareha ta sinta namorá den medio skuridat, banda di un pilá djis na mi man drechi. Presis dos sekat den klinch!...
Pierre ta deskribí un hòmber komiendo un bistek: “Ku un sombré riba su kabes, brel pretu na su kara i ku furia den su brasanan e tabata habraká e pida karni. Kuchú a bira zag den su man robes. E fòrki tabata plantá manera barete den e bistek.”Pierre ta deskribí ku nan ta zundr’é: “Nan a ronkami un palabra na papiamentu, ku no ta pará den dikshonario di Gerrit Jansen.”
Pierre rekordando hubentut: “Dushi hubentut. Nos tur ta soña di bo ora nos bira grandi, ora sla di bida ta kokobiá riba nos lomba.”
Pierre splikando su lugá di sinta den bùs: “Patras den bùs m’a sinta ku mi tripanan na papiòt i manera saldinchi den bleki, meimei di tres señora di tamaño formidabel”.
Pierre deskribiendo un muhé basta bieu ku tabata raskando su lomba na un pilá: “E tabatin su wowonan será, gozando di e grawatashi. Anto e di: “te di… a nos bai den nos skimpat”… (na de dònder)Un frase so. Pero kuantu tragedia tin den dje, kuantu desesperashon, desilushon.
Pierre Lauffer den “Zumbi, Spiritu , Almasola”: “riba un dia nos tabatin un bishita na kas. Un muhé ku ta tira rais den stul, sigui papia sin fin”.
“Pesei Fikitu a kana keiru ku su pida ko’i grasia den skuridat, buskando un sitio trankil pa e pone rabu pa e dams”.
“No ku e mosa tabata muchu di akuerdo ku Fikitu su proposishon, pero komo kishikishi tabatin e peseta kaba, el a sukumbí”.
“Fikitu a koba mama ku stal ta bula”.
Spanta: “anto mi djentenan a kuminsá bati manera baliña di barb’i yònkuman”.
“Nan lo bai ku tres mucha muhé, pa nan pasa un pleizí di grita”.
“Ma mi n’ ta haña ku ta agradabel pa baha pa sawaka nèt dia di Pasku”.
“Ora el a kaba di yena su lampi ku ròm”.
“E flecha a pasa koti-koti banda di Virgilio”.
Lucille Berry-Haseth ta sigui: “Ku rason Colá Debrot a kalifik’é ‘Un poeta pa grasia di Dios’. P’esei mes mi ta sinti ku nos, papiadó di papiamentu, tin e deber moral di balorá i mantené bibu memoria di e poeta-eskritor Pierre Antoine Lauffer. E herensia literario ku el a laga ta prueba palpabel ku el a duna papiamentu kara propio i bos sonoro pa nos tesorá”.
Anto e obranan tei pa nos lesa i siña for di nan.