Kustumber su kurpa ta due(Ta difísil kibra ku tradishon)

25 Dec, 2021

(Wini Paulo – Palu pa Garoti)

Ta bon pa riba Bispu di Pasku, ku ta trese asina tantu rekuerdo, pa sinta kómodamente i reflehá. Ya, kisas ta e ambiente di Bispu di Pasku òf kisas pasó nos ta birando un tiki mas grandi, ku nos ta pensa riba nos bida awendia, den e mundu moderno akí, ku su kosnan malu i bon. En todo kaso nos pensamentunan ta dualu bai den pasado i pone nos rekordá nos hubentut.

Awor, den mi hubentut den Mundu Nobo, mi tabata sinti e ambiente di fin di aña muchu mas tempran ku aworakí, pasó ta for di fin di òktober mi mama ta tapa tur muebel bou di laken den sala, hala tur kos un banda den kas, kita tur dekorashon for di muraya i bo ta sinti for di tempran, ku tin algu na kaminda. E algu ei ta bin ku trabou pa nos tur. Den dianan ku ta sigui, mi mama Elsa ta bai Punda, i ta kumpra bleki Brasso i Silvo, na hartwer ta kumpra kos pa dora spil i tambe pènsel. Despues di un par di dia bo ta haña Ali Hammoud ta trese linoli i algun otro kos ku mi mama a kumpra riba bòn (E tempu ei e arabir ta pasa fin di luna den su outo grandi i bin kobra i ta nota esaki riba un karchi ora bo paga. Esei tabata e database di e tempu ei). E promé fase den drecha kas pa fin di aña ta kuminsá ku fèrfmentu di kas.Ta kuminsá ku blancha kurpa di kas (mamai ta pone sentebibu den e hèmber di fèrf di awa) i ta nos rumannan(hòmber) ta e fèrfdónan i Elsa komo “opzichter”. E trabou di mas fèrfelu ta e tantísimo yalusínan ku e kasnan di gobièrnu ta tin. Esaki ta tene man mes. Despues di dia ta paden di kas ta fèrf, esaki ta sosodé ku mas koutela i e “opzichter” ta muchu mas severo. Ora kaba di fèrf paden, nos mester limpia tur kos di koper ku Brasso i tur kos di plata ku Silvo. Ruman hòmber mayó ta tin e tarea difísil di dora rant di spilnan. Si bo no sinti ku Pasku ta na kaminda, anto bo no ta sinti esei nunka mas.

Miéntras tantu nos a traha i drenta desèmber i nos ta kome, bebe, drumi den nos kas, kaminda bo ta nota ku tin algu na kaminda. Nos a ranka linoli bieu i pone nobo, òf pió ainda, nos mester a pega “kentile” den sala i mester a kana tur kaminda kontrolá ku no a susha otro kaminda ku e breu i ku paña di kerosin mester a limpia esaki. Bo por bisa ku hòmbernan di kas a hasi nan trabou i a entregá e kas pa limpiesa i pone tur kos na òrdu den man di e damanan di kas.

Mamai su trabou di bai hasi kompra ta sigui, pasó awor mester bai ku yunan, nos ta 8 ruman na kas, bai kumpra sapatu, karson shimis etc. Esaki ta un aktividat masha dushi mes, pasó bo sa ku pa Pasku i kambio di aña bo ta sali nobo nobo i bo por blòf ku bo amigunan. E loke mi ta deskribí aki riba no ta sosodé tur aña si. Paso ta tin aña ku situashon no ta permití esaki, kos ta berans, i klaro ku e aña ei kosnan no ta dje plasentero ei pa nos.

Tiki tiki nos ta bai drechando nos kas i Elsa ta sòru pa kas no keda kla muchu tempran promé ku Pasku i semper Bispu di Pasku ta tin di limpia kas ku tur sorto di awa ku mi mama a kumpra na Botika Coromoto. Mayoria di biaha nos ta bai misa grandi ”Noche Buena” i despues nos ku nos ta bebe chukulati, i kome e diferente kosnan bon i dushi ku mi mama a prepará.

Mi no a papia di palu di Pasku, pasó den e tempu ei no ta tin e bendementu di palu di Pasku manera tin awor aki. Aworakí e palu di Pasku tur na lus tá e símbolo di fiesta di Pasku. Loke si nos ta tin e tempu ei i ku awe nos no tin, ta e mandamentu di pòstkart,(e manera pa manda deseá un hende tur kos bon) loke nos ta hasi digital aworakí. Mi mama ta pone tur karchi ku nos haña riba mesa den sala òf ta pega esakinan na frishidèr.

Dia di Pasku mes, ta dia ku nos ta sali bai kana den bario i yama bisiñanan Bon Pasku i bo ta haña chukulati, lèter, bolo i si bo tin suerte un tiki biña, sinzano òf anis. Klaro ku ta momento pa bo por show bo vestuario nobis nobis. Ami ta bai Kortijn tambe serka Madushi i Tan Lu, pa mi bai kumindá Pepe Djen i sobra konosínan, i aki mi ta haña un dòs plaka, depchi etc., ku mi ta warda pa kumpra klapchi pa fin di aña.

Dos dia di Pasku ta pasa mesun kos i e preparashon pa nos a kuminsá pa warda benta di klapchi i tambe preparashon pa fin di aña ku riba su mes ta un tradishon masha dushi mes. Klaro ku trabounan na kas a bira ménos, pasó ya gran parti di trabou ta hasí, awor aki tin di solamente dal kas un bon limpiá, prepará konfó pa ham den breu ku tin ku bai kandela, prepará bo sensia ku bo mester pa sensiá bo kas di dilanti te patras i pone e sobrá dilanti porta di sala i si por tur hende mester bula esaki tambe. E sensia di 7 sorto aki, mamai ta kumpra na Botika Coromoto, ku segun Elsa ta e lugá mihó surtí pa loke ta trata kosnan di laba kas i sensia kas. Nos entre tantu a haña bibòp i kèts nobo i ta ansioso pa nos bisti i estrená esakinan. Awor ban sinta i warda tiru tira. Tur hende ta bañá, bistí kla pa warda Aña Nobo i den un sala medio sukú, nos ta mira hendenan bai misa pa risibí bendishon di aña nobo. Tiru a tira i nos ta duna otro bon aña den sala ku awor ta kompletamente sukú. Paso mester krea e impreshon ku no tin hende na kas i ku no ta risibí bishita di ken ku ta. Mester warda riba señal di Elsa, pa e hende ku e ta haña ta bon, i ku segun e lo trese suerte pa aña nobo, pa sende lus i yama e persona ei bon aña. Pena la bida kos mester bai malu pa nos e aña ei, anto Elsa lo konta bieu di e persona ku el a konfia drenta su kas pa trese suerte.

Atrobe, kompañá pa grupo di amigu, nos ta bai kana den bario i yama bon  aña, sperando ku nos ta haña, pa fin di aña, un tiki anis, vermut òf biña (Malagá, Port, Muskatèl, Ponche Crema òf Pleegzuster Bloedwijn).  Tambe nos ta kana i piki klapchi ku nan a tira i ku no a sende, pa nos por a traha nos mes vürwèrk òf pa sende esaki komo Maria Porko Sushi. Dushi asina bo por a dualu rònt, te 3 or pa 4 or di mainta i pa despues bo drumi lanta 9 or pa bo bolbe bai kana piki klapchi i kome e delisianan ku Elsa a traha. I pa e mèrdia ei, bo saboriá sòpi mondongo, ku ya for di Bispu di Aña ta kla.

Ainda mi ta sensia kas, ainda nos tin bonchi pa e promé dia di aña pa trese abundansia, ainda mi tin algu nobo ta bisti pa kambio di aña, ainda mi ta bai tira un kabes na Wespen tur promé di yanüari, ainda mi ta kumpra brièchi grandi, pero tambe mi ta kontestá mi pòstkartnan ku mi ta haña digital. Asina e kombinashon di mi tradishonnan di ántes ta meskla ku kosnan moderno. P’ami e dianan akí tin nan karakter inspirativo i kreativo, ounke pa hopi di nos, basta di e tradishonnan a bai pèrdí.

Asina ei ta tin diferente otro tradishon ku kisas otronan tin. Kon abo ta pasa bo fiestanan di fin di aña, ki tradishon bo ta tin, kua tradishon bo a mantené?

4 Comments

  1. Geraldine Towles

    Saludos for di Nashville, TN.
    Ami tambe a lanta ku Wela Elsa na Mundu Nobo. Ta asina ku mester a verf te asta porta di kura ku vert di zeta. Ami a juda basta ku hasi limpiasa. Loke mas mi ta korda ku mester a kambia tur kortinanan y te asta pone kortina di banjo y tapijt nobo maske kon chiki e banjo ta. Bo ta drenta y olor di cheap plastic ta dal bo.
    Temporada hopi dushi.
    Y mester tin shimis y sapatu nobo pa bai Misa. Jega kas ku dolor di pia dor di bisti sapatu nobo.
    Mi no sa kon Wela a hasi pero dia di Pasku semper tabata tin abundancia di kuminda.
    Si mi ta tin algun sen mi tabata para na kura y kumpra lee di pinda serka Ia Brazil.
    Wish I was there! Happy New Year everyone. Be blessed.

    Reply
  2. Lucille Berry-Haseth

    Bon Pasku, tur hende!
    Ta bon ku ta registrá nos kustumbernan pa generashonnan benidero. Bo a pinta
    e ambiente di fin di aña debidamente. Mi mama nasí na 1913, a konta kon na fin di aña e mester a pinta ‘repa blanku’ riba muraya di tabla di nos kushina koló di terracotta. Kos ku mucha di un 12 aña asina no tabata gusta niun tiki.
    Un tradishon di for di hopi aña kaba ta ku masha hende ta bai bispu di Aña Nobo Áwasa di Otrobanda pa risibí bendishon di obispu for di su kas ku kara pa Plasa Brion, ora tiru tira.
    Fin di aña tabata tempu di ‘banderita’ i di ‘tambú’ ku ta konta loke a pasa den e aña tras di lomba; ta tempu ku tambú tabatin teksto ‘sugestivo’, ‘kreativo’, ‘sarkástiko, ‘prèt’ sin ta ordinario, ònbeskòp, ta falta rèspèt. Teksto ku ta pone bo pensa i komentá ku otro ta ken o ta kiko nan lo ke men i biba ku e ‘pasashi’ ei. Ohalá aña 2020 ta un bon aña pa nos tur di e isla akí di nos tur i pa mundu henter!

    Reply
  3. Sashah Figueroa

    Feliz dia..Ban wak kico mi ta corda antes con e tabata y awor.

    Antes ora nos tabata mucha, normalmente dianan prome cu pasco, ta ruim op y haci camber limpi. Nos tabatin un señora, Pepa, cu ta cuida nos y cushina pa nos.

    Pepa a cuminsa traha na mi wela, for di tempo e tabatin 18 aña y el a cuida y cushina pa mi mama ora el a nace y despues ora mi mama a a casa y nos a nace, el a cuida nos y ora ki yiu mayor a nace, el a cuid’e tambe..

    Mi wela, door cu e tabata Colombiana, a siñ’e prepara tur cuminda durante tur e añanan. Tambe el a siña con pa traha ayaca y suls. Pa pasco semper tabatin tambe pa come calacuna den forno, galiña den forno y tur dos tabata cu e reyeno di galiña pa ayaca.
    Mi ta corda e bloedwijn cu tabata uza pa prepara e galiña pa reyeno y e galiña den forno.

    Normal 24 anochi, no tabatin nada.
    E dia di pasco mes, famia ta bin bishsita nos pa come y bebe y e dia despues nos ta bay bishita.

    Bou di kerstboom na cas, tabatin regalo pa nos famia.

    Temporada di fin di aña tambe, mi ta corda cu net scol ta sera y nos ta haya rapport y pasco tabata e momento pa bay bluff tur hende cu ta bin bishita, con bon e cijfers tabata pa e prome periode y asina nan tabata duna nos placa, pa e bunita cijfers.

    Ah, tambe mi mama tabata cumpra paña y zapato nobo, pa bisti pasco.

    Esaki a keda pa basta aña asina.

    Pa aña nobo mescos, bishita cuminda y bebida…

    Despues mi ta corda pasco no tabata mucho cos..keda cas drumi…

    Despues mas grandi, ora mi tabatin 15-16 aña, mi ta corda nos tabata bay misa dia 24 anochi laat pa 12or kloknan di misa ta bati pa anuncia pasco.
    Na cuminsamemto nos tabata bay den misa y despues e ultimo tempo nos tabata para pafo, paso misa ta yen y calor.

    E aña aki nos a bay na mi ruman muhe pa noche buena, cu un cena 7:00PM y pasa pasco eynan t’e 3:00AM..

    E temporada cu mi tabatin 15-16 tambe mi ta corda cu mi ruman y ami, tabata busca vakantie job, pa nos por haya placa pa cumpra paña pa fin di aña..

    Despues, ora mi a bira mas grandi, mi a bay biba na Hulanda un paar di tempo y mi a bell Pepa, na telefon(e tempo ey no tabatin celular) pa puntre pa e ingredientenan pa traha ayaca. So mi a traha mi prome ayacanan. Masha hopi ayaca mes mi a traha y bende. Despues ora mi a bin Aruba back, mi no kier a tende mas di ayaca..

    Pas despues di hopi tempo, mi a cuminsa traha ayaca back..
    Pero atrobe, dimas.
    Awor mi tin bastante aña cu mi no ta traha ayaca. Tur ora mi ta bisa cu “mi ta traha ayaca e aña ki”, pero te ainda nada.

    E temporada cu mi a cuminsa canta hopi, mayoria di tiro, mi a pasa cantando te mainta..
    Pero mi ta corda un biaha cu mi tabata canta den e show Cubano na hotel, cu nan a pone show mas laat, pa pasa aña nobo den show, mi a bisa mi ruman homber pa bin busca mi 10 pa 12am. So ami a core sali cu mi paña di show, core subi auto, bay cas “un rato”.

    Te dia mi yiu chikito a nace, dia prome de januari 2006, mi a cuminsa cu e tradicion na mi cas, dia 1 atardi/ anochi, cu ta celebra e nacemento di mi yiu y aña nobo cu pagara y cuminda y bebida.

    E ora mi a cuminsa traha ham, suls, soppi oester, cheeseballs, salada di batata, mixed fried rice(cu mi a fada di traha tambe) soesjes cu tuna, ommelette cu shrimp, quesillo, salada di galiña cu mi mama tabata traha semper pa fin di aña y 2 of ta 3 aña pasa el a duna mi e recipe.
    Pastechi semper mi tabata laga Pepa traha pero awor e no ta trah’e mas..e nonta corda..y mi a nunca a puntr’e e recipe prome..y aña pasa mi a puntr’e kico tur mester pa mi mes trah’e, oero e n ta corda, so pastechi su nieta ta traha awor..
    Croquette mi ta cumpra paso ta hopi trabou pa trah’e.
    Locual no por falta tampoco ta e “pasapalo” cu ta e sate stokjes yena cu augurk, ham na blokki, keshi na blokki, cebollin, sausage, worst na blokki, olive, Pineapple y cherry.
    Esey mi jiunan ta prepara.
    Tambe “pilinchi marduga” cu ta e sausage den “salsa rosada”..
    Hotdog lora den bacon tambe

    Webo yena mi sobrina ta prepara.
    Mi mama ta traha lasagne.

    Meatballs den sauce tambe mi sa prepara.

    Y dimes e bolo pa canta happy birthday falso..nos ta purba cant’e mas falso posibel y no den tono…

    Dande tin basta aña ta yega cas dia 1 anochi, y asina canta pa tur cu t’ey.
    Aña pasa nn a canta cu mask🙄

    E aña aki, mi lo canta te 1:00AM y despues mi tabata supposed di canta di 2:00AM te 5:00AM , pero gobierno y crisisteam a para tur fiesta despues di tiro.

    So di 1 atardi/anochi, lo celebra mi yiu su birthday..

    Porta mi a lubida di skirbi basta cos..pero toch e ta suficiente.

    Feliz pasco y un dushi aña nobo sin pandemia cu lockdown of avondklock.🎄🥂🎆
    Covid t’ey pa keda..mester gewoon siña biba cune y cada ken ta responsabel cu cuida curpa, ta hende grandi nos ta.

    Sashah

    Reply
  4. Normy

    Hombu dushi rekuerdonan
    Paña nobo i sensia kas, kome bonchi, sopi mondongo
    Sult, ta mi tradishonnan ahinda, kana den bario despues di tiru, nos tambe a hasi hopi na muchá… echt dushi tempu hòm.. ma bai bèk un ratu’ki… kosnan ku nunka mas lo bin… Bon Pasku Percy🎄🎅

    Reply

Submit a Comment

Lo no publiká bo email. Áreanan rekerí tin e marka *

Kategoria