Mi bario Mundu Nobo, kaminda bo por bisa ku den e kasnan di gobièrnu nos ta kasi biba riba skochi di otro, kasnan t’asina pegá riba otro, ku ora bo bisiña hala rosea un tiki duru den su kas, abo komo su bisiña a sinti esei. Mi a yega di bisa, ku nos di Piscaderaweg 33 i famia Brazil di Piscaderaweg 31, tabata biba hopi bon i komo bon bisiña ku otro. Bo mes sa, e estilo di papia ku otro na kura, haña yudansa serka otro den temporada un tiki difisil, por ehèmpel ora bo mester di un siboyo, un tiki manteka òf suku etcetera. Klaro ku bo ta rabia ku otro de bes en kuando, ora ku bisiña pone muzik muchu duru, ora ku bo kachó òf pushi kousa kualke kos straño den kurá/kas di bisiña òf muchanan bringa/pleita ku otro ku ta bira pelea, pleitu di bisiña ku bisiña i despues di un ratu bo ta para dushi dushi atrobe ta kòmbersá, bati bleki ku otro. E estilo di pleitu aki aparentemente tabata meskos den Antia i tambe riba e otro islanan den Karibe.
Pelea, pleitu, guera di bisiña por a bira mas fuerte, haña mas stansha, den temporada di polítika, ora ku e bisiñanan pegá ku otro no tabata di mésun partido i sigur den pasado ku tabata eksistí e rivalidat enorme entre Nashonal i Demokrat. Manera den nos kaso, kaminda nos tabata Demokrat i famia Brazil tabata Nashonal. E temporada pa yega elekshon, nos no tabata parti un pan ku otro, pa despues di elekshon nos ta pan pan biña biña atrobe.
No den Mundu Nobo so, pero den barionan rònt Kòrsou i spesífikamente den barionan kaminda kasnan ta riba otro, Kanga, Dein, Brievengat, Suffisant etcetera e peleanan, zundramentu, buskamentu di guera, hasimentu di guera, tiramentu di puña, kangamentu di saya òf pleitamentu tabata algu komun i koriente. Den e tempu ei, e kulminashon tabata ku polis ta yega i plakia e asuntu. De bes en kuando por tin bringamentu, pero te ei.
Den su obra Raspá Pierre Lauffer ta papia di Kuement’i sanger den Punda, loke kier men hinkamentu i òf kòrtamentu durante un bringamentu den Punda.
Un pleitu den bario, entre dos bisiña tabata manera un momento ku bario tabata biba i bo ta tende kos ku bo no por imaginá tabata posibel. Komo mucha mayornan ta kore manda bo paden, pasobra ta e palabranan di mas bulgar tabata zona, antó no ta kos ku ta brota for di fantasia di poeta, eskritornan di Kòrsou, pero realidat ranká for di bida. Elis Juliana na yanüari 1967 a graba un ke se yama guera den Frater Candidusstraat entre 3 muhé, bisiña pegá di otro. Wèl ta un grabashon (den mi poder i tambe transkripshon di e grabashon) ku yobida di palabra ekstremadamente vulgar. Tabata un pleitu ku tantu adulto komo mucha di henter e kaya a bin presensiá, tendiendo palabra ku apénas e muchanan lo por a komprondé nan nifikashon. Ku públiko aploudiendo despues di kada tirada di palabra malu.
Mas suavisá ta e skèch di Nydia Ecury di dos bisiña na waya, hasiendo redu tokante un otro bisiña (Who the tata be?) Esei ta nan dos ta hasi redu riba un òf mas persona i hasi mofa di e personanan, kontando tur nan selashi. Nan dos ta subi lomba di e hendenan, kontando nan bieu.
Elis Juliana tin un obra (Wazo riba ròndu), kaminda e ta deskribí asina bunita i bon, e pleitu entre dos bisiña, ku pa motibu di un drachi kabei den un kònkòmber stoba, ku esun bisiña a duna e otro den un tapá a para bira un orkan den un glas di awa. Dos bisiña ku Elis ta deskribí tabata kada ratu ta skupi den boka di otro.
Den un otro obra den OPI, Lakrana (persona di mal karakter) Elis Juliana ta deskribí kiko e ta hasi pa kaba ku’n persona ku tin su bida trastorná.
Banda di esaki Elis tin tambe Matrimonio en Pleitu, Yalurs – poema di un pleitu entre un pareha- Kolokolo di mi wea i ku ta un di e obranan di Elis kargá ku palabra malu. Fuera di esei Elis Tin di Wazo Riba ròndu: Harmonia- Ayawiba- Mala lenga.
Danki na e Vokabulario ku Fundashon Pierre Lauffer a pone patras den e obranan ku bo ta haña un idea di kon Pierre tabata dil ku e problemanan ariba menshoná: rébuzak duna un bon zundra; werewere pleitamentu ku dezòrdu, diskushon formal, bringamentu pisá, desunion; badabada, bochincha,bululú
lanta ku un hende, zundra un hende; kanga saya – zundra, pleita; fulminá – heringá – bringa – zundra; kaska un hende su ròk – zundra un hende mashá pisá; shangriná un hende -pone un hende kunsumí
Bernadette Heiligers, den su obra Flecha tin un kuenta “Pleitu di tres generashon” ta deskribí tambe kon pa motibu di un futilidat, un amistat di 30 aña ta eksplotá ku asina un furia i pone ku bisiñanan a siña nan yunan pa nunka mas papia ku otro.
Pierre Lauffer tabata papia den su obranan di lembelansa – hasi trastu, krea leba – problema fastioso; hende muhé pia di tera – kayehera; washiwashi – slòns; hòmber ku a ronka na rabu- no por tene relashon mas; pelele – kèns, pasá; hende lèpkèk – hende chambòn, kombitu sin noi-persona ku, sin ta invitá, ta presentá na fiesta – kana parti diabel na bintisinku – biba un bida di kon ku para keda. Den su obra Raspá Pierre Lauffer tin e dos pida pleitunan akí: “Yu, mira kon Elenita por a para bira yòrki. Anto e ku Tantan a kamna par. Che! E ta hole deskuido”. (Raspá)
“Porko, Mai Chia a keda kunsumí, ‘e sinbèrgwensa ta bisti e pober hòmber karpusa anto ainda e tin kurashi bin buska kos pa kibra e hòmber su lèter p’e”. Pierre Lauffer – (Dun’é bon Duná- Raspá).
Finalmente tin un pida mas, ku mi ta kere ku ta pió ku tur loke mi a deskribí kaba, i esei ta tiramentu di puña. Esaki por a sosodé via di banderita: un pida papel di 4 pa 10 sèntimeter, generalmente di koló, pegá na un pènch’i palu di Karawara òf un richi di koko por ehèmpel. Riba e papel di koló ta plak un teksto imprimí sea na imprenta, òf skibí na mashin, òf nèchi skibí na man. E teksto por ta un puña, un istoria kompakto, un proverbio òf un ekspreshon idiomátiko ku a nase den pueblo, semper ku su toke di ironia, humorismo, o sarkasmo, ekspresá den dos òf kuater liña (Lucille Haseth).
Elis Juliana ta deskribí puña komo un arma peligroso “pero un puña por ta muchu mas. Un puña por hera pero un puña bon formulá por pone asta un morto drumí den su kaha shangriná”. Den su obra “Puña” Elis Juliana ta duna ehèmpel di esaki: “Bo sa ki yama tur santu dia un yuku di lakrana pasa dilanti bo porta di bo kas, un kachó na pida kabuya ten’é ta kana su tras, e raska garganta i ku un kara fis trahá e drei bisa e kachó: “Che! Kana yu! Kana pasa lihé pa bo n’ pega ku mal fèrmidat. Fuera!!!
Kontesta di bisiña: “Mari ey… fia mi bo flit, pa mi mata e muskita shushi di laman ku ta molestiá mi aki!” Òf den su obra Kanga Saya, den Maka Taka, Elis ta duna un deskripshon di kangamentu di saya i segun Elis e konsekuensianan di esaki
Mi ta kere ku tur pais konosé e fenómeno di pleitu, pero ta manifestá esaki na otro manera, segun su folklor. Kanga saya ta kai bou di e bandera di zundra, pleita, buska i hasi guera. Kanga saya ta mas bien un estilo “típiko” di pleita i buska guera. Un estilo di bringa espesialmente ku palabra skèrpi i tin ora kolorido pa ridikulisá e kontrinkante. E ta mas falsu ku e ta agresivo.
Tin bisá tambe pa no buska pleitu ku homoseksualnan, nan ta lastra bo banda pa banda.
Hopi bon Pipo rekorda antes.pleitamento tabata hala hopi hende.bo ta hanja sa tur redu.Mundu Nobo no tabata tin asina tantu pleitamentu i zudramento.pero hopi kabouter si.
Percy danki un bez mas pa laga nos korda nos kultura i historia. Hopi kolorido
Bunita deskribi , un reflego di kon bibu nos idioma ta dor di lesa e palabrana mi ta sinti mi kaba para ta wak e bisinannan ta zundra danki pa a tuma tempu i permiti mi biba mi kultura
Percy, masha masha danki pa hasi kada bes kontenido real di nos kultura konosi, Ya tur esnan ku no konose hopi di nos kultura ta hana sa kon grandi nos rikesa kultural ta.
Danki Glynis i danki pa bo kontribushon tambe.
Hopi Interesante pa tende berdat kon Bisinja nan antes tabata Pensa i Anda bon despues den e Pas ku otro, Bunita pa tende i rekorda atenshon pa otro pa juda den kos nan chikitu.
Esta bon i dushi nos hendenan tabata biba ku otro. Awendia bo ta tende “Ami no ta mors, kada ken den nan kas.
Danki un biaha mas .Spera ku e generashon hoben ta lesa e historianan aki..Ami no ta falta un. Dios duna bo forsa i sabidoria pa sigui
Percy mi ta korda algu masha chistoso Den nos bario tabatin 2 bisinja di kual unu tabata partido National del alma I otro partido Democraat Esun National tabata toka disko di su partido masha duru pa oras largu Esun Democraat a manda partido National kaminda ela sali (algu di mama) Esun National a responde Dibo bek
Esun Democraat a kontestele Bo jama partido National anto
Hopi bon, Percy. M’ a rebibá e tempunan ei atrobe. Te awe mi ta kòrda kon komo mucha chikí, mi a yora awa kuater kuater, ora mi mama a sali, bon purá ku bisiñan di bario bai wak “guerra” na punt’i hanchi.
Masha danki pa e informashon , hopi interesante. E diferensha ku bandabou , Lagun, tabata ku e kasnan tabata 50 pa 100 meter for di otro. No tabata konose e forma di kangamentu saya. Hende ku papia palabra malu tabata konsiderá, hende brua, den e tempunan ei. Pero un ofensa grandi tabata si bo koba un homber su mama. E por a resultá den un pelea formal. Dor di distansha di e kasnan, pleitu ku bisin̈a por dura an̈a nan pa drecha bèk.
Tremendo trobe, Percy. Danki pa e kosnan ‘kí.
Bunita rekuento Hermano. Danki pa kompilá i relatá.
Un kultura den nos historia familiar i sosial konosí.
Awendia kangamentu di saya a deskubri su arianan nobo ku ta laga bo asombrá kon bin e la krusa yega te den funkshonnan i organonan importante den bienestar di nos dushi Kòrsou..
Hi Percy,
Great artikulo atrobe.
Tur bario tabatin fiamentu di siboyo etc.
I ora ta hasi redu, no ta menta nòmber pero ta manda e boka o wowo na links o rechts.
Awendia den nos parlamentu tin kangamentu di saya bala bala pisá, pa.mi no bisa shsheria.
Ma gosa un bòl di e artikulo.
Kisas radial lo nos hari mas.
Hopibon deskribí. Mi a gosa un bòl i hari.
Tremendo atrobe. Gewoon bo ta buta ns rebiba e tempu dushi nn ey. Mi a korda mi wela defuntu masha trabahoso. Den temporada di Elekshon tbta tin un bisiña Agustin, ku otro ora, e no tbta gusta masha, pero temporada di Elekshon si, e ta masha bon ku Agustin, pasombra nn tur 2 ta Demokrat. Bisiña nn ta biba dushi ku otro. Por rabia pisa manera bo a deskribi, pero e hasimentu bon despues ta asina fasinante. Jesus ns a biba den un dushi tempu. Danki pa keda rekorda nn na ns Percey. Nos tur ta enjoy i ta warda pa e next.
Bunita artíkulo Percy. Danki pa e informashon!!