Serapio: E Pinedo ku a duna ka’i òrgel bida nobo!

2 Aug, 2025

Serapio Augustin Pinedo nasé dia 26 di sèptèmber 1922 ta personifiká manera ningun otro hende e tradishon di ka’i òrgel na Kòrsou. E tabata mucha ora el a sera konosí ku kaha di músika na fiestanan di kas i den kunuku di Flip, na Bándabou.

Na aña 1940, ora e tabatin diesocho aña, Serapio a traha su promé ka’i òrgel. For di añanan sesenta Serapio Pinedo, karpinté fini di fishi, ta kombiná traha ka’i òrgel ku pone muzik riba silinder. Kaha di òrgel, kaha di músika òf piano-silinder, ya for di prinsipio di siglo 19 tabata konosí na Inglatera. E ka’i òrgel masha lihé  a drenta paisnan di Europa i via inmigrantenan italiano, ka’i òrgel a yega Venezuela.
E tempu ei tabata eksistí kontakto komersial intensivo entre Kòrsou i Venezuela. Horacio Sprock yu di Kòrsou tabata biba den e époka ei na Venezuela. For di Barquisimeto, Venezuela, el a trese ka’i òrgel Kòrsou i huntu ku su ruman Luis el a kuminsá un tayer pa traha ka’i òrgel. E promé ka’i òrgelnan di Kòrsou i Aruba tabata di marka italiano. E kahanan akí tabata zona na fiesta den salanan elegante di élite lokal, kaminda tabata kustumber balia riba muzik di piano i muzik di kuèrdè. E muzik akí a pasa di e barionan popular di Otrobanda i Punda, pa kunuku. Hendenan tabata hür ka’i òrgel na Punda pa nan hasi fiesta. Te añanan trinta tabata transportá e instrumènt riba garoshi halá pa kabai òf buriku, i despues na trùk. Nos pueblo a enrikesé ka’i òrgel, ku riba su mes tin zonido di piano, kuarto, baho i guitara, ku un instrumènt rítmiko di metal, prosedente di Afrika, esta wiri. Den e tradishon lokal di ka’i òrgel e dos instrumèntnan akí ta inseparabel.

Serapio Pinedo, yu mas chikitu di un famia di nuebe di Rosalia (Ma Lia) Pinedo, di Flip, na Bándabou, tin e siguiente rekuerdonan:‘Fiesta di ka’i òrgel den nos besindario tabata kuminsá djadumingu mèrdia. Djasabra anochi tabata difísil,pasobra mester a bai misa su dia siguiente,djadumingu mainta. Ora ka’i òrgel yega mèrdia banda di tres or for di Punda, tabata toka promé pa e muchanan. Kaba e tokadó di ka’i òrgel ta sosegá un ratu i banda di seis or e ta kuminsá toka te su manisé seis or di mainta. Hende hòmber tabata bebe ròm òf yanefer. Serbes no, pasobra esei no por a pone fria. Pa hende muhé tabatin likùr Curaçao òf biña; e tempu ei no tabata konosé ponche krema ainda. ‘Tin biaha tabatin hopi hende ku tabatin gana di sigui, i nos tabata pone sèn pa un kabritu i pa e ka’i òrgel. Nos ta sigui fiesta asina ei te djaluna anochi. Ta lubidá riba trabou.’

For di mucha Serapio Pinedo tabatin e deseo ferviente di traha su propio ka’i òrgel. Su ruman muhé mayó defuntu Chacha Muzo a konta: ‘Semper e tabata bai kana rondia palu, material duru, pa su ka’i òrgel.Tin biaha nos tabata bai hañ’é te kant’i playa.’ Trahamentu di e kashi pa e kaha no tabata e parti mas difísil pa Serapio. Despues di skol básiko na Barber el a siña karpinteria serka un skreinwèrker na Punda. Tur wikènt e tabata traha na kas, riba tereno di su mama. Ei e tabata traha riba su enkargonan, entre kua kaha di morto, pero tambe riba su promé ka’i òrgel. Ku su santu pasenshi i hopi talento el a siña traha su kaha. I ku e mésun dedikashon el a logra traha un silinder. Pero den kuenta di e muzik sí el a pega.

‘Un dia m’a lanta bai e tayer na Jongbloed. Ei Cornelis Sprock tabata klaba muzik riba silinder. Cornelis a kana bini ku un silinder sunú tur lorá na papel i el a klaba klabu riba dje. Ora mi a mira esei mi a komprendé kiko ta kiko.’ Sinembargo, ritmo di e promé ka’i òrgel ku Serapio a traha na 1940 no tabata shen porshento.Ta despues Serapio a diseñá pa tal propósito e ‘kuadrant’ pa nota e kompas eksakto.

Na dékada kuarenta i sinkuenta ka’i òrgel a pèrdè su popularidat pa motibu ku muzik kubano a kue tereno. Ora e rumannan Sprock a fayesé, a sera e tayer; e silindernan kibrá a keda ei, te na momento ku a bira konosí ku e músiko Rufo Wever na Aruba a logra drecha silinder i klaba muzik nobo pa ka’i òrgel. E tempu ei tokadónan di ka’i òrgel manera Frederik ‘Fedjai’ Leito, di ka’i òrgel Pomeron, i Yuchi Rosenda, tabata manda nan silindernan pa Rufo Wever drecha. ‘Komo aki no tabatin ningun hende ku por a siña mi, mi a skibi Rufo Wever un karta ku e petishon si e por a manda mi pida di un komposishon pa mi mira kiko ta un partitura di ka’i òrgel. El a kontestá: “E tampoko no a haña ningun hende siñ’é”. Ami lo mester kana pues e mésun kaminda: purba, sigui purba, lucha i perseverá.’
Tur material di e rumannan Sprock a bai pa Rafael ‘Fèfè Pieter’ via Otto Sprock. Pieter a haña sosten di e famoso pianista i konosedó di muzik Edgar Palm. Serapio e tempu ei tabata toka guitara i tres den Conjunto Tropical.

Serapio a sigui buska perfekshon den muzik i den su esfuerso el a haña sosten di un religioso, sùr Elina, ruman di Dominico Herrera. Na aña 1964 Serapio a entregá su promé ka’i òrgel pa hende por balia dushi riba dje. El a dun’é nòmber di su yu muhé mas chikí: Migali. Djis despues a sigui su di dos kreashon, El Misterio, ku kua e mes, durante sinku aña huntu ku Win Hansen tokando wiri, a amenisá fiesta di ka’i òrgel.Turesten amantenan di ka’i òrgel tabata balia komposishonnan di Serapio, entre nan e walsnan: Sin Pretenshon, Solitario, Beatrix, Mas Oro i e famoso komposishon Flor di Wacao, ku a bira popular toká pa Típiko Santa Rosa i ku nos por gosa na ka’i òrgel riba un cd di Rignald Recordino.

Serapio Pinedo: “Nos mester rekonosé ku nos tin un lucha, un pasado, patras, pa por bisa ku nos a bai hopi dilanti “ (Den kòmbersashon ku Ieteke Witteveen na sèptèmber 1993)

Sin sosten finansiero el a logra traha 65 ka’i òrgel. Di eseinan tin 20 den eksterior, entre nan den e prestigioso Tropenmuseum na Amsterdam. Último binti aña di su bida e tabata aktivo ku traspaso di su konosementu. El a traha huntu ku Ietteke Witteveen un manual i dia positivo den kua ka’i òrgel ta deskribí. Despues Malvin Ricardo a dokumentá su konosementu den un buki. Serapio “Shapo” Pinedo a risibí den e último fase di su bida rekonosimentu meresí. Serapio a haña su promé rekonosementu di Liga di Credit Union pa su ‘obra di man’, na 1974 el a haña un plakat di Fundashon Folklóriko di Kòrsou. Na sèptèmber 1993 el a haña di Fundashon Nos Balornan, durante di e di II Festival di ka’i òrgel dia 12 di sèptèmber 1993, un plakat ku e siguiente teksto: “Serapio Pinedo, b’a mira generashonnan baila, Riba tononan di kaha di músika ku Bo a diseñá i traha. Formando un selebrashon di ekspreshon, traspasando Bo dedikashon na otronan. Honrando Bo konosementu, komo pilar kultural. Fundashon Nos Balornan, 12 di sèptèmber 1993.” (teksto plakat Ced Ride)

Na 2009 La Reina di Hulanda a nombra Serapio Pinedo komo miembro di Órden van Oranje Nassau. E mesun aña, na sèptèmber 2009 Gobièrnu Insular a nombra un kaya den área di Banda Bou (Soto) na su nòmber. Riba Dia di Bandera 2013 Gobièrnu di Kòrsou a otorg’é Krus di Mérito. Huntu ku su yu Migali Pinedo, Elfried Koots i Ietteke Witteveen, el a logra funda na 2016, na e sitio di su tayer na Leliënberg, e Museo Kai Òrgel Shapo. Aki Kòrsou por sera konosí ku historia di ka’i òrgel i apresiá herensia i perseveransia di un gran yu di Kòrsou.

 

Loading comments...

Komentario resien

Kategoria