Ora mi menshoná: Hanchi Punda, ki sentimentu e ta trese pa bo?

Na 1943, Guillermo Rosario a saka su promé obra: Un drama den Hanchi Punda. Manera e mes a bisa, un hanchi ku e tabata bishitá regularmente i kaminda prostitushon tabata algu masha normal. Un obra kaminda un ruman hòmber i ruman muhé ta namorá di otro. Esaki a trese Guillermo den konflikto ku religion Katóliko.

Den Amigoe di 13 di desèmber 1997 ta sali un remitido skibí pa defuntu Ricardo Isebia i mi ta sita: “Ta p’esei VLC mester rabia asina tantu i zundra manera  un “ poeta den Hanchi Punda”?

Domi G.B. Bosch, den su buki “Reizen in West West Indie 1829 – 1836”(página 118/9) ta skibi: “ In deze smalle straten heerscht altijd eene groote drukte, eene menigte arme Joden, Negerinnen en honden loopen hier door elkander; dikwijls is er onder de tweede opgenoemde soort van wezens oorlog, welke merkwaardig is door de snelle gebaaren en aanhoudende bewegingen des lichaams, welke de strijdende partijen tegen elkander maken’.

8 Aña despues M. D. Teenstra, den su buki “De Nederlandsche West-Indische Eilanden – 1836” ta skibi riba página 59/60 lo siguiente: “Voor het overige bestaat de omtrek uit eene allerellendigste buurt van in en op elkander gebouwde woningen, met naauwe duistere en ongemeen stinkende steegjes en gangetjes, welke met groote en kleine rolstenen zeer onregelmatig geplaveisd zijn, zodat men hier niet zonder knobben en stooten, smeren en gieren kan doorkomen”.
Ook  is het ,in den omtrek der kerk (de Snoa) in het zoogenaamde Achter – den – muur, maar in ‘t geheel niet kausser (kosher) als zijnde dit de verblijfplaats van een legio slordige bruingetaande sletten, van welke menig matroos een pijnlijk aandenken, gekregen heeft”.

Den entrevista ku Sra Bernadette Heiligers, den Amigoe di 2 di sèptèmber 1983, Shon Cola ta konta ku den Hanchi Punda tabatin mas ku 300 hende muhé ta biba i kasi tur tabata hende di bida. Shon Cola ta bisa ku Hanchi Punda tabata masha smal. No tabatin kaminda ku outo por a pasa, pasombra e hanchi ta apénas un meter i 50 sèntimeter hanchu. E hanchinan smal akí tabata sukú i ta tiki tiki gobernadornan di turno a kuminsá iluminá e hanchinan. Esaki no semper ku sosten i na plaser di e hendenan den e hanchinan ei. Por ehèmpel Gobernadó de Rouville a hiba vra ora el a pone lus den algun di e hanchinan i asta nan a pone na banderita:

Meneer Rouville a bin Kòrsou
Bin buta lus den hanchi smal.
Bai na de dònder Meneer Rouville
Ku bo karson asina smal.

Korantnan tabata yen tur siman di robo, menasa, maltrato i asta asesinato ku tabata tuma lugá den e “Rose Buurt” di Kòrsou. I e tempu ei, nos damanan di plaser tabata krioyo i segun Charles Gomes Casseres (den su buki Punda Punda) nan ta tin algu masha personal, esta nan beinam.
Esun di mas edat kisas tabata “Nini Mòfi”, paso e tabata chikí, meskos ku e para chikí di Kòrsou ku ta e mòfi. Manera nan tabata deskribié, ten su ten e tabata bon bala i masha gustá serka hóbennan.
Tambe tabatin “Toya Wowo’i Pera”, ku tabata un tiki gordo i su wowonan tabata bula afó.
Maria Pishi Pishi, tabata bende pinda anochi sintá riba asera.
Pa e nòmber “Birinia Pèp kontrario” bo mester usa bo imaginashon:  aparentemente ora e tabata den akshon, durante e profeshon mas bieu di mundu, i yegando kulminashon, e tabata bòltu su ritmo den direkshon kontrali, miéntras ku su otro koleganan tabata hasié den e forma tradishonal.
“Johanna Plak’i Oro” a haña su beinam di un kantika ku nan ta kanta den e hanchinan:

“Susana a drumi henter anochi
El a mula su wesu’ i lomba,
Johanna a drumi un kwart’i ora
El a gana un plak’i oro”.

I bo tabatin Sarah, un batiandi (nòmber pa un habitante di islanan ariba) ku ta famá pa su boyonan ku e tabata traha i nan tabata kanta Sarah:

Do, me Sarah
Give me your boyo hot
Do, me Sarah
Give me your boyo hot
Sarah’s boyo’s hot like a fire
Sarah’s boyo ‘s hot like a fire
Sarah’s boyo’s hot,
Hot   hot   hot

Ironia di bida ta, ku Sarah no tabata solamente konosí riba tereno kulinario, kier men ku boyo lo mester a nifiká algu mas ku simplemente e kuminda.

Shon Cola un biaha mas na palabra:  “Tabatin mas ku 300 hende muhé ta biba den hanchi’ Punda den mi tempu. Kasi tur tabata hende di bida. Hopi di nan ta mucha ku a lanta bon kria. Pero nos ta bisa: bon kria mal fada. Hopi biaha ora nan ta mas grandi i nan no ta den bida mas, nan ta realisá nan prinsipio i nan ta sali poko poko fo’i den Punda. Kada kos tin su tempu”. (Entrevista ku Bernadette Heiligers den Amigoe 2 di sèptèmber 1983)